Budynek cerkwi, o bryle w zamyśle typowej dla łemkowskiej architektury sakralnej, zniekształcony został przez niedokończenie budowy i brak wieży nad babińcem.

Historia

Cerkiew w Olchowcu istniała już w k. XVIII w. Budowę obecnej rozpoczęto w 1932 r., wokół ścian starej cerkwi, która rozebrano po przekryciu nowej. Jednak prace przerwała 2 wojna światowa, nie wybudowano trzeciej kopuły i chóru wewnątrz świątyni. W czasie działań wojennych w budynku uszkodzono ściany i dach, od pocisku spalił się cały ikonostas. Wyremontowana po wojnie cerkiew została przejęta przez kościół rzymskokatolicki. W l. 50. XX w. planowano świątynię rozebrać. Po 1956 r. obiekt został wyremontowany przy pomocy środków zgromadzonych przez Łemków mieszkających za granicą, od 1987 rozpoczęto odprawianie liturgii w obrządku greckokatolickim. W 1989 r. Został wykonany nowy ikonostas przez Andrzeja Stefanowskiego. W 1992 r. nowy paroch o. Julian Krawiecki wyremontował świątynię. W 2000 r. wróciła ona pod jurysdykcję grekokatolickiego władyki w Przemyślu i jest obecnie użytkowana przez oba wyznania. Nowy ikonostas przeniesiono jednak do cerkwi w Gajach a w cerkwi w Olchowcu zamontowano XVIII-wieczne ikony z nieistniejących cerkwi z Ruszelczyc i Leszczawki, sprowadzone z Działu Sztuki Cerkiewnej Muzeum-Zamku w Łańcucie.

Opis

Zespół cerkiewny usytuowany jest w pd. części wsi, w pobliżu głównego gościńca, na zboczu doliny potoku Wilsznia, na terenie wyplantowanym tarasowo. W sąsiedztwie cerkwi, po jej pd. stronie ulokowane są nagrobki cmentarza przykościelnego. Obejście cerkwi obwiedzione jest częściowo niskim murem kamiennym, ogrodzony jest także cmentarz a dojście do cerkwi prowadzi przez kamienny most nad potokiem.

Cerkiew umiejscowiona w najniższym punkcie zespołu, orientowana, trójdzielna, z kwadratowymi: babińcem z niewielkim, kwadratowym przedsionkiem, szerszą nawą i węższym prezbiterium oraz przylegającą do niego od pn., dostępną z zewnątrz zakrystią. Bryła skomponowana jest z nawy przekrytej czterospadowym dachem łamanym zwieńczonym ośmiobocznym, baniastym hełmem, babińca tej wysokości co nawa przekrytym dachem trzyspadowym oraz niższym prezbiterium przekrytym w ten sposób co nawa. Nad zakrystią założono dach trzyspadowy, taki sam nad przedsionkiem. Cerkiew wybudowano na kamiennej podmurówce niwelującej spadek terenu, z drewna, w konstrukcji zrębowej, o ścianach zwęgłowanych na jaskółczy ogon, dachy pokryto blachą. Ściany są z zewnątrz oszalowane gontem, od wewnątrz deskami.

Ogrodzenie o metryce starszej niż budynek cerkwi, wybudowano na owalnym obrysie wokół cerkwi, wybiegające na pn. w stronę cmentarza. Zachowało postać muru z nieregularnych płyt kamienia rzecznego o niewielkiej wysokości.

Most prowadzący do zespołu postawiono na potoku Olchowczyk, wpadającym do rzeczki Wilsznia, na osi wejścia do świątyni. Most wymurowano na jednym łuku pełnym, z nieregularnych , niewielkich bloków lokalnego kamienia rzecznego, z zewnętrzną oblicówką wyciągniętą powyżej poziomu brukowanej kamieniem jezdni, w formie balustrady.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Barbara Potera, OT NID w Rzeszowie, 25-11-2015 r.