Reprezentuje typ domu podmiejskiego o zredukowanej części reprezentacyjnej, służącego wypoczynkowi właścicieli. Tę rezydencję zamieszkiwaną przez przedstawicieli rodów Wielopolskich i Potulickich wyróżnia wyjątkowa wartość historyczna i artystyczna.

Historia

Majątek Obory w XV i XVI wieku należał do rodziny Oborskich, a od 1643 roku, był w posiadaniu Koniecpolskich. W 1650 roku stał się własnością rodu Wielopolskich, którzy w miejsce starszego budynku wybudowali obecny murowany dwór. Badacze nie są zgodni, co do ustalenia precyzyjnej daty jego budowy, jak i osoby autora. Projekt siedziby był wiązany z wybitnymi architektami epoki baroku Tylmanem z Gameren, lub Tomaszem Poncino. W latach 1785-1796 z inicjatywy Urszuli z Potockich, wdowy po Hieronimie Wielopolskim gruntownie odrestaurowano dwór. Wymieniono wówczas m in. pierwotny polski łamany dach na nowy mansardowy, zmieniono we wnętrzu obramienia drzwiowe i kominki oraz założono na stropy fasetowe sufity, a w jednym z narożnych pokoi powstał malowany plafon. W końcu XVIII wieku przekształcony został barokowy ogród. W latach 1806-1944 majątek z dworem był własnością rodziny Potulickich. W połowie XIX wieku ogród powiększono i przekształcono w park krajobrazowy. W latach 1893-96 na zlecenie Mieczysława Potulickiego znany warszawski architekt Władysław Marconi zmodernizował dwór. Dobudował od południa kaplicę, a od wschodu ryzalit mieszczący przeniesioną klatkę schodową. W 1921 roku powstał projekt otoczenia dworu autorstwa G. Frajgla. Został on częściowo zrealizowany zwłaszcza w północno- wschodniej części parku za stawami. W 1944 roku Potuliccy zostali usunięci ze swojej posiadłości przez Niemców w odwecie za udział członków rodziny w Powstaniu Warszawskim. Następnie upaństwowiony teren założenia dworsko-folwarcznego został podzielony. Początkowo w dworze umieszczono przedszkole, a w 1949 roku część zabudowań wraz z parkiem została przejęta przez Zarząd Główny Związku Literatów Polskich, który w 1957 roku zorganizował w nich Dom Pracy Twórczej Związku Literatów Polskich im. Bolesława Prusa. Obiekty te od 1990 roku podlegają Fundacji Domu Literatury i Domów Pracy Twórczej, która obecnie prowadzi w nich hotel i restaurację. Na obszarze dawnego folwarku SGGW prowadzi Rolniczy Zakład Doświadczalny. Kilkukrotnymi pracami konserwatorskimi objęto głównie budynki części rezydencjonalnej. W latach 60. XX wieku park został zmodernizowany.

Opis

Zespół dworski w Oborach znajduje się na wschód od podwarszawskiej miejscowości Konstancin po wschodniej stronie ul. Literatów będącej częścią drogi wiodącej do Słomczyna. Położony jest u podnóża Skarpy Warszawskiej w dolinie Wisły w otoczeniu trzech rezerwatów przyrody „Łęgi Oborskie”, „Skarpa Oborska”, „Olszyny Łyczyńskie”. Dominantą kompozycyjną założenia jest położony na wzniesieniu dwór w otoczeniu nieregularnego parku z licznymi okazami starodrzewu i pomnikami przyrody, ograniczonego od wschodu i północy stawami połączonymi kanałami. Park jest odgrodzony od pozostałości większego założenia folwarcznego murem. Od głównej drogi do dworu prowadzi aleja lipowo-kasztanowa z bramą z boniowanymi filarami zwieńczonymi obeliskami, a dalej do podjazdu z sercowatym gazonem pośrodku. Po południowej stronie drogi wjazdowej znajdują się dawna stajnia i oficyna z 1791 roku, a po północnej domek ogrodnika i zabudowania gospodarcze z XIX wieku. Główna część parku rozciąga się od dworu w kierunku południowo-wschodnim. Nieregularne alejki przecinają prostą, najszerszą aleję łączącą niegdyś pałac z częścią gospodarczą.

Barokowy dwór w Oborach jest murowany z cegły, tynkowany i boniowany. Został założony na rzucie wydłużonego prostokąta, do którego w końcu XIX wieku Władysław Marconi dodał od wschodu wydatny ryzalit o ściętych narożach, a od północy kaplicę na rzucie kwadratu. Budynek jest parterowy, częściowo podpiwniczony, z mieszkalnym poddaszem schowanym pod mansardowym dachem z lukarnami, krytym dachówką. Kaplica ma dach namiotowy kryty blachą, z kulą i krzyżem w zwieńczeniu. Dłuższe, dziewięcioosiowe elewacje przepruwają duże prostokątne okna w kamiennych obramieniach. Zwróconą na zachód elewację frontową wyróżnia trójosiowy ryzalit pozorny ujęty boniowanymi pseudopilastrami, zwieńczony trójkątnym frontonem i poprzedzony tarasem. W tej elewacji kamienne uszakowate obramienia okien i portali zdobi wysokiej klasy barokowy detal. Trójkątne przerwane naczółki wieńczące otwory okienne i drzwiowe zdobią kule na postumencie i herb „Starykoń” rodziny Wielopolskich. Wnętrze budynku ma układ dwutraktowy z hallem, sienią i klatką schodową na osi. We wnętrzach znajdują się m. in. kamienne portale i kominki z XVII i XVIII wieku, w pomieszczeniu południowo-wschodnim polichromowany plafon z klasycystyczną groteską i przedstawieniami czterech pór roku, a w kaplicy ściany zdobią dekoracyjne stiuki.

Obiekt dostępny dla gości hotelu i restauracji.

Oprac. Małgorzata Laskowska-Adamowicz, OT NID w Warszawie, 01.12.2014 r.