Upamiętnia dramatyczne wydarzenia z okresu I wojny światowej.

Historia

Cmentarz wojenny nr 8 w Nowym Żmigrodzie zbudowany został w latach 1915-1916 przez Oddział Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie. Projektantem cmentarza jest słynny słowacki architekt Dušan Jurkovič, w czasie wojny kierownik artystyczny i projektant w I Okręgu Cmentarnym „Żmigród”. Na cmentarzu pochowano ciała żołnierzy zebranych z pól bitewnych w najbliższej okolicy, poległych lub zmarłych w lazaretach w czasie walk o przełęcze karpackie w zimie 1914/1915 r. oraz w czasie prób przyjścia z odsieczą oblężonej przez Rosjan Twierdzy Przemyśl, a także w bitwie gorlickiej 2-7.05.2015 roku. Na cmentarzu znajdują się groby 58 żołnierzy austro-węgierskich z 47. pułku piechoty (dalej: pp) z Quisca, Mariboru i Gorycji (Słowenia), 96. pp z Karlovaca (Chorwacja), Pétervárdu (Serbia), Nevesinji (Bośnia i Hercegowina) i Temesváru (Węgry, ob. Timişoara - Rumunia), 97. pp z Bjelovaru, Karlovaca (Chorwacja) i z Triestu (ob. Włochy), 9. pp Landwehry z Litomĕřic i Chomutova (Czechy), 27. pp Landwehry z Lublany i Gorycji (Słowenia), 2., 3., i 6. batalionu strzelców polowych; 7 żołnierzy niemieckich z 46. pruskiego pp z Poznania i Wrześni, 77. pruskiego pp z Celle, 3. bawarskiego pp z Augsburga, 13. bawarskiego pp z Ingolstadt i Eichstätt; 149 żołnierzy rosyjskich z: 32. kriemienczugskiego pp z Warszawy, 189. izmaiłskiego pp z Samary, 190. oczakowskiego pp z Ufy, 191. łargo-kagulskiego pp z Orenburga, 192. rymnickiego pp z Oreburga, 193. swijażskiego pp z Wjatki, 195. orowajskiego pp z Jekaterinburga i 196. insarskiego pp ze Złotoust. W latach 2001-2005 na cmentarzu przeprowadzono kompleksowe prace remontowe obejmujące remont pomnika i nagrobków, odbudowę ogrodzenia z przywróceniem jego pierwotnej formy (ale ze zmianą materiału z pierwotnego betonowego na mur kamienny) oraz zrekonstruowano niezachowane tabliczki nagrobne.

Opis

Cmentarz znajduje się w północnej części Nowego Żmigrodu, przylega do wsch. granicy cmentarza parafialnego, z pozostałych stron otoczony jest nagrobkami powiększonego cmentarza. Cmentarz wojenny jest obecnie wydzieloną częścią tego cmentarza.

Powierzchnia cmentarza wynosi 0,165 ha.

Cmentarz założony jest na planie trapezu. Otoczony jest ogrodzeniem kamienno-drewnianym. Wejście w zachodnim boku przez bramę kamienną złożoną z dwóch masywnych słupów z bloków kamiennych. Wejście zamykane jest dwuskrzydłową furtką z prostej kraty stalowej. Elementem centralnym jest wysoki, monumentalny pomnik z jasnego piaskowca w formie pięciu kolumn zgrupowanych w kwadrat, zakończonych rozłożystymi kapitelami ozdobionymi liśćmi akantu. Kolumny ustawione są na kwadratowym wysokim postumencie otoczonym trzema szerokimi stopniami. Środkowa kolumna wyższa i masywniejsza od kolumn narożnych, zwieńczona jest kamiennym krzyżem. Na cokole pomnika zamocowana jest metalowa tablica z inskrypcją o treści: „FRAGH NIGHT, WER FREUND ODER FEIND GEWESEN HIER RUHN DEM EID GETREUE HELDEN AUS; AUS TAUSENDEN IM WILD ERGRIMMTEN STRAUSS VOM WURGER TOD ZU OPFEREN AUSERLESEN, VOM WÜRGER TOD, DER GRAB AN GRABER REIHTE, BIS SICH VERSÖHNUNG AUS DEM HASS BEFREITE”. W tłumaczeniu: „Nie pytajcie, kto był przyjacielem, a kto wrogiem. Tysiące bohaterów wiernych przysiędze padło w zawziętej walce, ofiary spoczęły w równych rzędach grobów, anioł śmierci przygarnął ich w niebie wolnych od nienawiści”. Na mogiłach kamienne postumenty z żeliwnymi krzyżami ozdobionymi palmetową dekoracją, wewnątrz której umieszczone są tabliczki z nazwiskami, stopniem wojskowym oraz przynależnością do konkretnego oddziału lub tylko z narodowością pochowanych żołnierzy. Na cmentarzu znajduje się łącznie 157 pojedynczych i 27 zbiorowych grobów, w których pochowano 214 żołnierzy wszystkich walczących ze sobą armii. Cmentarz otaczają stare drzewa liściaste.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. Znajduje się na Szlaku frontu wschodniego I wojny światowej.

oprac. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 21.08.2014 r.