Kościół o wartościach historycznych i artystycznych, łącznie z wyposażeniem.

Historia

Nowy Waliszów wzmiankowany w 1336 r., a tutejszy kościół — w 1384 r. W latach 1558-1620 kościół protestancki, od 1623 ponownie katolicki. Obecny, murowany zbudowany w 1599 r., w stylu późnego gotyku, przy wykorzystaniu rozwiązań z 2 poł. XV w. Wzniesiony jako bezwieżowy, z pozbawionym przypór, sklepionym prezbiterium, z lożą kolatorską przy nim oraz z nawą nakrytą stropem. W duchu późnego gotyku: addycyjna bryła kościoła, stromy szczyt nawy, sklepienie prezbiterium, ostrołuczne ściany tarczowe, zaostrzony łuk tęczowy, formy i dekoracja zworników, kamienne krzyże na dachach, kamienne portale, dwuramienny w pd. przybudówce i ostrołuczne oraz drzwi z metalowymi ozdobnymi okuciami. Kościół zniszczony w czasie wojny trzydziestoletniej i odbudowany dopiero w r. 1688 lub w latach 1690-1691, w stylu wczesnego baroku, przy ograniczeniu do niezbędnego minimum. Wydłużona nawa, wprowadzone osie okienne z oknami termalnymi i okulusami (pod emporami), przebudowane okna prezbiterium. Nawa z drewnianym chórem muzycznym i takimi emporami nakryta drewnianym stropem. Zlikwidowana pn. zakrystia, a jej wnętrze otwarte arkadami ku prezbiterium. Wzniesiona lub przebudowana dwukondygnacjowa przybudówka przy pd. elewacji nawy, z nowymi zakrystią i lożą patronacką. W 1795 r. remont kościoła, a w 1803 r. zbudowana obecna, barokowa wieża zach., w dolnej części czworoboczna, w górnej ośmioboczna. Dalsze remonty w latach ok. 1920-1939, kiedy to prace malarskie wykonane przez malarza Steina z Lądka i odkryte freski (na pn. ścianie kościoła, na wysokości empor), ostatecznie zatynkowane. Kościół remontowany w latach 1970, 1985 (zrealizowana m.in. nowa polichromia wnętrza).

Opis

Kościół orientowany, murowany z kamienia, tynkowany. Złożony z wyodrębnionego prezbiterium zamkniętego trójbocznie, z wyższej nawy z drewnianymi chórem muzycznym i z emporami. Prezbiterium i nawa nakryte odrębnymi dachami zwieńczonymi późnogotyckimi, kamiennymi krzyżami. Od zachodu wieża, w dolnej części czworoboczna, w górnej ośmioboczna, zwieńczona jednoprześwitowym hełmem. Do prezbiterium i nawy dobudowane dwukondygnacjowe przybudówki. Elewacje kościoła bez artykulacji, tylko wieża zwieńczona profilowanym gzymsem koronującym. W elewacjach okna głównie termalne lub okulusy. W wieży otwory o łuku nadwieszonym. W elewacji pd. przybudówki zachowany późnogotycki kamienny portal dwuramienny. Prezbiterium nakryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym, dwuprzęsłowym, z podciętymi wysklepkami oraz ze zwornikami zdobionymi m.in. motywem rozety. Ku prezbiterium otwarte arkadami w obu kondygnacjach dawna zakrystia i stara loża patronacka w pn. przybudówce. Łuk tęczowy zaostrzony. Nawa szersza od prezbiterium, w jej pd. ścianie półkoliście zamknięty otwór nowej loży patronackiej. Chór muzyczny o konstrukcji szkieletowej, drewniany, połączony z emporami oparty na czterech drewnianych, profilowanych słupach z brzuścami (budownictwo ludowe). Balustrada chóru pełna, płycinowa. Nawa nakryta drewnianym stropem z sufitem z fasetą. Lustro sufitu wydzielone sztukateryjną listwą. We wnętrzach obu przybudówek ostrołuczne, kamienne portale, w tym jeden fascjowy. Wyposażenie kościoła: późnobarokowo-neoklasycystyczny, architektoniczny ołtarz główny z dwiema bramkami (XVIII/XIX w.), barokowe figury Św. Józefa i Św. Jana Nepomucena na bramkach (Michael Ignatz Klahr, 2 poł. XVIII w.), dwa barokowe ołtarze boczne (koniec XVIII w.), barokowa ambona (4 ćw. XVIII w. Michael Ignatz Klahr), barokowy prospekt organowy (2 poł. XVIII w.), utrzymana w stylu baroku ludowego balustrada komunijna (koniec XVIII w.) i stolarka drzwiowa (częściowo zdobiona późnogotyckimi okuciami, a częściowo — to drzwi opierzone).

Zabytek dostępny przez cały rok, możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 28-12-2015 r.