Obiekt powstał 1779 r. jeszcze przed lokacją miasta. Jako jeden z nielicznych kościołów ewangelickich w Wielkopolsce już w 1932 roku uznany został za zabytek i wpisany do rejestru. Miał duży wpływ na układ przestrzenny i rozplanowanie Nowego Tomyśla - miasta, które lokowane w 1786 r., należy do najmłodszych miast w Wielkopolsce.

Historia

Budowa kościoła ewangelickiego na terenie wsi Glinki w 1779 r. była początkiem miasta Nowy Tomyśl. Świątynia została ufundowana dla okolicznych osadników kolonizacji olendreskiej przez właściciela wsi Feliksa Szołdrskiego. Uformowany wokół kościoła plac stał się rynkiem Nowego Tomyśla, miasta powstałego po lokacji w 1786 r., z przywileju wydanego przez Stanisława Augusta (obecnie pl. Chopina). Od 1848 r. miasto było siedzibą powiatu bukowskiego; w latach 1887-1975 i od 1999 jest miastem powiatowym.

Pierwotnie teren wokół kościoła oddzielało od placu ogrodzenie. Świątynię wzniesiono na planie krzyża greckiego z kamieni polnych i cegieł, z zewnątrz została otynkowana. Konsekrowano ją 15 października 1780 r.. Wnętrze kościoła nakryto drewnianym sklepieniem kolebkowym, a wokół postawiono podwójne drewniane empory. Wyposażono go w wysoki rokokowy ołtarz i ambonę ozdobioną herbem rodziny Szołdrskich - Łodzia. Początkowo kościół nie posiadał wieży. Pierwsza zbudowana w 1790 r. od strony zachodniej uległa spaleniu na skutek uderzenia pioruna w 1801 r. Na jej miejscu postawiono drugą, masywną, trzykondygnacyjną wieżę, w której znajdowały sie dwa dzwony odlane w Lesznie przez Karla Kalliefe w roku 1816. Niestety kolejny pożar, który miał miejsce w dn. 20.12.1916 r. spowodował znaczne naruszenie konstrukcji wieży, co stało sie przyczyną jej rozebrania w 1940 r. Dzwon został zawieszony na rusztowaniu w ogrodzie obok kościoła. W latach 1844-1846 i 1880 świątynia przeszła gruntowne remonty. W 1946 r. świątynia została przejęta przez parafię rzymskokatolicką pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Nowym Tomyślu. Kościół pełnił funkcję parafii od 1981 roku, jednak na własność parafii został przekazany przez Urząd Wojewódzki w Poznaniu dopiero 16 maja 1988 r.. Remonty kościoła przeprowadzono: w 1962 r. - remont kapitalny, w 1982 r. - wstawione zostały nowe okna, w 1989 r. - odnowiono ściany wewnętrzne i zewnętrzne, w 1997 r. wymieniono podłogi na emporach, w 2002 r. - wykonano renowację elewacji.

Opis

Nowy Tomyśl położony jest 60 km na zachód od Poznania. Miasto rozciąga się wzdłuż osi starej drogi z Opalenicy do Zbąszynia (ob. ul. Mickiewicza i Wojska Polskiego), przy której znajdują się dwa rynki. Stary rynek to dawny plac przykościelny z kościołem ewangelickim (obecnie pl. Chopina) oraz przesunięty na zachód nowy rynek (obecnie pl. Niepodległości) z ratuszem z 1879 r. Kościół usytuowany w południowo-zachodniej części placu Chopina stanowi dominantę przestrzenną miasta.

Kościół jest orientowany, wzniesiony na planie krzyża greckiego, z dobudowanymi od północy, wschodu i zachodu kruchtami i zakrystią na planie kwadratu w północno-wschodnim narożniku. W kruchcie wschodniej znajdują sie schody prowadzące na dwukondygnacyjną emporę. Rozczłonkowana bryła budynku nakryta została dachami dwuspadowymi pokrytymi dachówką.

Trzykondygnacyjna świątynia jest murowana z cegły i kamienia polnego. Ramiona budynku zamknięte zostały dwukondygnacyjnymi szczytami schodkowymi, w najwyższym punkcie zakończonymi mniejszymi trójkątnymi zwieńczeniami. Wszystkie elewacje otynkowano. Okna posiadają opaski, zamknięte są segmentowo i rozdzielone są w płaszczyznach ścian: parami lizen, pilastrów i gzymsów. W szczytach okna zostały umieszczone centralnie. Szczególnie ozdobiona jest elewacja północna, w której pilastry z głowicami w kształcie wolut i frędzli zostały powtórzone w narożach północnych ramienia kościoła.

Wnętrze świątyni (w ramionach krzyża pomiędzy emporami) nakrywa pozorne sklepienie kolebkowe przecinające się w centralnej części kościoła. Dwukondygnacyjne empory, w części centralnej ścięte w narożach, wsparte są na kwadratowych słupach z mieczami, które stanowią równocześnie podparcie dla pozornego sklepienia kolebkowego.

Z wyposażenia ewangelickiego kościoła zachowała się rokokowa ambona z 1780 r. z rzeźbą Mojżesza na baldachimie i herbem Łodzia Szołdrskich umieszczonym na korpusie.

Zabytek dostępny do zwiedzania z zewnątrz.

oprac. Radomiła Banach, 9-11-2015 r.