gotycka Madonna z poł. XV w.) i czynnym historycznym cmentarzem.

Historia

Nowy Targ (niem. Neumark) otrzymał w 1336 r. lokację na prawie chełmińskim. Wkrótce, ok. 1340 r. wzniesiono kościół. Już wówczas istniała w Nowym Targu parafia. Należy przypuszczać, że od początku istnienia kościoła i parafii istniał również i przykościelny cmentarz. Kościół pierwotnie miał drewnianą wieżę, którą na początku XIX wieku zamieniono na murowaną. Przypuszczalnie na początku XIX w. parafia w Nowym Targu stała się filią Starego Targu (nie ma informacji, by świątynia i wraz z nią cmentarz przez jakiś okres były innego wyznania niż rzymskokatolickie). Najstarsze nagrobki na cmentarzu pochodzą z pocz. XX w.

W czasie II wojny światowej kościół nie został zniszczony, we wnętrzu zachowało się bogate wyposażenie.

Opis

Kościół wraz z cmentarzem położony w centrum wsi o luźnej zabudowie, na wydłużonym dawnym nawsiu, po południowo-zachodniej stronie drogi do Starego Targu. Świątynia wolnostojąca, orientowana, usytuowana centralnie na działce cmentarza o kształcie nieregularnego wieloboku.

Gotycki kościół wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta z kwadratową wieżą od zachodu, na osi elewacji południowej prawie kwadratowa kruchta, przy elewacji północnej, w jej wschodniej części prostokątna zakrystia. Bryła kościoła zwarta, przykryta dwuspadowym dachem; wieża prosta, czterokondygnacyjna przykryta dachem czterospadowym; zakrystia i kruchta (dużo niższe od nawy) o dachach dwuspadowych szczytowo ustawionych do osi kościoła.

Kościół murowany z kamienia, częściowo z cegły (obramienia okien, cz. narożniki, gzymsy, szczyty nawy, zakrystia, kruchta, wieża); dachy kryte dachówką holenderką, więźba dachowa i stropy drewniane.

Elewacje dłuższe zwieńczone gzymsem podokapowym, trójosiowe; wszystkie otwory domknięte ostrołucznie, w profilowanych ościeżach. W elewacji pd. w skrajnych osiach okna, w osi środkowej kruchta z ostrołukowym portalem i szczytem w konstrukcji ryglowej. Elewacja wschodnia jednoosiowa, ujęta w narożach potężnymi przyporami, powyżej trójkątny, pięcioosiowy szczyt z wydzielonymi sterczynami ostrołukowymi blendami. Na osi elewacji zachodniej wieża z ostrołucznym wejściem, powyżej na dwóch kondygnacjach w osiach z trzech stron - pojedyncze otwory, w czwartej kondygnacji z czterech stron po dwa identyczne otwory.

Kościół salowy, wnętrze jednoprzestrzenne z niewydzielonym prezbiterium, strop nad nawą płaski. Wewnątrz zachowane wyposażenie m.in. barokowy ołtarz główny z ok. poł. XVIII wieku.

Cmentarz wokół kościoła otoczony ogrodzeniem z żelaznych płaskowników na podmurówce; dwuskrzydłowa brama z furtką w północno-wschodnim narożniku działki, w zachodnim boku ogrodzenia dwuskrzydłowa furtka. W bezpośrednim otoczeniu kościoła znajduje się żwirowa ścieżka, prowadząca do bramy i furtki. Pozostałą część terenu zajmują ułożone w rzędach, orientowane groby. Zachowało się kilka nagrobków z 1 poł. XX w., zdecydowaną większość stanowią nagrobki z czasu po II wojnie światowej. Zadrzewienie na terenie cmentarza dość skąpe, zachowało się kilka lip drobnolistnych przy granicy południowej i zachodniej.

Obiekt dostępny, zwiedzanie po wcześniejszym umówieniu w biurze parafialnym w Starym Targu.

Oprac. Teofila Lebiedź-Gruda, OT NID w Gdańsku, 22.09.2014 r.