Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. Świętej Trójcy i św.św. Wawrzyńca i Elżbiety - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. Świętej Trójcy i św.św. Wawrzyńca i Elżbiety


kościół 1608 - 1609 Nowy Korczyn

Adres
Nowy Korczyn

Lokalizacja
woj. świętokrzyskie, pow. buski, gm. Nowy Korczyn - miasto

Monumentalna świątynia par.w Nowym Korczynie jest niezwykle cennym przykładem nowożytnego nurtu „muratorskiego”, charakterystycznego dla prowincjonalnego budownictwa sakralnego doby Wazów.

Jej architektura stanowi udaną syntezę form o stylistyce późnogotyckiej, manierystycznej i wczesnobarokowej. Na osobną uwagę zasługują dostawione do kościoła dwie kaplice kopułowe: pd. pw. Pana Jezusa z po 1635 r. i pn. ośmioboczna pw. Matki Boskiej Różańcowej sprzed 1663 roku. Wewnątrz świątyni zachowało się bogate i różnorodne wyposażenie z XVI-XX w., w tym późnogotycka płaskorzeźba Opłakiwanie Chrystusa z lat 1500-10 (krąg Wita Stwosza ?), cenny „marmurowy” ołtarz Ukrzyżowania z ok. 1640 r. (proj. i wyk. Augustin van Oyen ?) i wspaniałe barokowe stalle z obrazami ukazującymi sceny alegoryczne i śś. jezuickich z lat 60.-80. XVII wieku.

Historia

Przypuszcza się, iż najstarszy kościół w tym miejscu powstał przed poł. XIII wieku, w związku z lokacją miasta. W źródłach po raz pierwszy został wzmiankowany w 1326 roku. Najpewniej był drewniany, bowiem tak opisał go Jan Długosz w latach 1470-80. W 1525 r. Zygmunt I Stary uposażył przy świątyni prepozyturę wraz z czterema mansjonarzami. Prawdopodobnie przed 1566 r. dobudowano do niej murowaną zakrystię, na co wskazuje data 1566 znajdująca się na jej szkarpie (w wizytacjach jest wzmiankowana od 1596 r.). W 1585 r. została oddana w ręce jezuitów, co wywołało konflikt z Akademią Krakowską, która miała zwierzchność nad tutejszą szkołą. Przed 1608 r. budowlę, poza murowaną zakrystią, unicestwił pożar. Na jej miejscu jeszcze w 1608 r. rozpoczęto budować obecny kościół z wykorzystaniem dawnej zakrystii. Zasadnicze prace budowlane ukończono przy nim ok. 1618 r., bowiem wtedy nakryto go dachem. W 1634 r. mieszczanie korczyńscy sfinansowali jego przesklepienie, wystawienie murowanego chóru (wzmiankowanego do 1635 r.). Najpewniej tegoż roku rozpoczęto dekorację fasady (autorstwa warsztatu Sebastiano Fodigi), którą ukończono po 1635 r., na co wskazuje herb i sygle Jakuba Zadzika (biskupa krakowskiego od 1635 roku). Wtedy również podsędek sandomierski Wojciech Maksymilian Żukowski dobudował do świątyni własną kaplicę pw. Pana Jezusa i kostnicę (wzmiankowane w źródłach od 1638). W kolejnych latach trwało wyposażenie kościoła, który dopiero w 1659 r. konsekrował bp krakowski Andrzej Trzebicki. Między 1660 a 1663 r wzniesiono przy nim okazałą kaplicę MB Różańcowej. W 1692 r. wystawiono tu nowy ołtarz główny. Ostatnią kaplicę pw. Jana Kantego wystawiono przy naszej budowli najpóźniej do pocz. XVIII wieku. W 1781 r. piorun uszkodził kościelny dach, co wykorzystano w latach 1784-85 do przeprowadzenia generalnego remontu budowli i wzmocnienia jego wnętrza ankrami. W kolejnych latach nie była najpewniej naprawiana, skoro w 1844 r. Kazimierz Stronczyński wskazał, iż grozi zawaleniem. Konieczne prace wykonano przy niej najpewniej w latach 50.-70. XIX w., m.in. w 1852 r. odnowiono kaplicę Jana Kantego, a w 1870 r. Bernard Szczodrowski wykonał polichromię kaplicy MB Różańcowej. W 1889 r. w miejscu dawnej drewnianej dzwonnicy wybudowano obecną murowaną. W 1912 r. świątynię wraz z ogrodzeniem odnowiono, a Stanisław Jagodziński z Radomia zbudował w niej organy. W czasie II wojny światowej została uszkodzona dzwonnica, ale już w 1945 r. była naprawiona. Kolejne prace budowlano-konserwatorskie przy kościele przeprowadzono w latach 1965-78 (m.in. odrestaurowano fasadę i więźbę dachową), 1982 (wymieniono poszycie miedziane) i 1993 (naprawiono tynki). W latach 1997 i 1999 poddano konserwacji obrazy ołtarzowe NMP z Dzieciątkiem i św. Jana Kantego, a w 2012 obrazy w zapleckach stalli. W latach 2014-2018 prowadzono generalny remont elewacji i fasady świątyni.

Opis

Zespół kościoła par. zajmuje wnętrze nieregularnej, pięciobocznej działki, położonej na pn.-zach. od rynku, od zach. ograniczonej przebiegiem drogi tranzytowej. Składa się z nowożytnej świątyni o stylistyce późnogotyckiej pw. Świętej Trójcy, położonej pośrodku d. cmentarza, obwiedzionego kamiennym mu-rem oraz neogotyckiej dzwonnicy-bramy umieszczonej na pd.-wsch. od niej. Ko-ściół jest orientowaną, jednonawową budowlą z wyodrębnionym dwuprzęsłowym prezbiterium, zakończonym wielobocznie, do którego od pn. przylega prostokątna zakrystia ze skarbczykiem na piętrze i okrągłą klatką schodową, a od wsch. dwa Ogrójce. Do korpusu dobudowano z dwóch stron kaplice: od pn. barokową, ośmio-boczną, kopułową MB Różańcowej; dostawioną do zakrystii, prostokątną, dwu-przęsłową św. Jana Kantego z jednoprzęsłowym przedsionkiem i okrągłą wieżą schodową; a od pd. kwadratową, barokową kaplicę Pana Jezusa z ośmiobocznym bębnem na pendentywach, nakrytą kopułą z latarnią oraz z niską, prostokątną kostnicą od pd. Kościół wymurowano z cegły i kamienia, w całości wytynkowano oraz opięto skarpami. Nakrywają go dachy: dwuspadowy (nad nawą, prezbite-rium), pulpitowy (nad kaplicą św. Jana Kantego z przedsionkiem, kostnicą i zakry-stią), trójpołaciowy (nad zakończeniem prezbiterium) i ośmioboczna kopuła (nad kaplicami MBR i Pana Jezusa). Elewacje są zróżnicowane, rozczłonkowane skar-pami, profilowanymi cokołami i gzymsami; na elewacjach zakrystii i kaplicy św. Jan Kantego znajdują się daty (odpowiednio: 1566 i 1852). Wspaniała fasada zach. posiada narożne skarpy i trójkątny, trójkondygnacyjny szczyt rozczłonkowany pilastrami z figurami śś. Elżbiety, Mikołaja i Wawrzyńca i płaskorzeźbą NMP z Dzieciątkiem oraz manierystycznymi kartuszami z h. i syglami Nowego Korczyna, Krakowa i bpa Jakuba Zadzika. Ściana zach. przedsionka ma elewacje ze szczytem artykułowanym pilastrami z obeliskami i dwoma owalnymi oknami. Między skar-pami we wsch. ścianie prezbiterium znajduje się dwuczęściowy Ogrójec o ka-miennych arkadach z balustradami, a w pd.-wsch. wczesnobarokowe zwieńczenie z rzeźbami świętych. Elewacje kaplicy MB Różańcowej ujęte są w narożach półko-lumnami i rozczłonkowane niszami oraz podzielone są na dwie kondygnacje z latarnią. Wejście główne i boczne akcentowane są kamiennymi portalami o deko-racyjnych zwieńczeniach (gł. inskrypcja z datą 1634 i herbem Wazów).

Wnętrze nakrywają sklepienia: kolebkowe z lunetami na gurtach (nad nawą, prezbiterium, kaplicą św. Jana Kantego, zakrystią z dekoracją ramową i skarbczykiem), kolebkowe (nad kostnicą) i ośmioboczne kopuły (nad kaplicą MBR, ośmiodzielna z dekoracją stiukową i malarską, przemal. Bernard Szczodrowski w 1870 r. i nad kaplicą Pana Jezusa, eliptyczna na żagielkach z dekoracją stiukową w ramach, z kartuszami i syglami W. M. Żukowskiego). Na sklepieniach prezbiterium i nawy znajduje się dekoracja stiukowa (w nawie z herbami miasta i rycerskimi). Wejście z prezbiterium do zakrystii akcentuje marmurowy portal. Wśród wyposażenia wnętrza kościoła godnymi uwagi są: barokowy ołtarz gł. z 1692 r. (z obrazem Ukrzyżowania z przeł. XVII/XVIII w. i tabernakulum), ambona i stalle z lata 40-60. XVII w. (z boazerią, w niej barokowe obrazy i rzeźby śś. ukazujące historię zakonu Jezuitów), „marmurowy” ołtarz w kaplicy Pana Jezusa z alabastrową postacią Ukrzyżowanego Chrystusa i figurami w zwieńczeniu (proj. i wyk. Augustin van Oyen z warsztatem ?), ołtarze przytęczowe z 3 ćw. XVII w. (z obrazami z 2 ćw. XVII-XVIII w.), ołtarz w kaplicy pw. MB Różańcowej z lat 30-50. XVIII w. (obrazy z 2 poł. XVII w.), ołtarz w kaplicy Jana Kantego z 3 ćw. XVII w. (płaskorzeźba Opłakiwanie Chrystusa z 1 ćw. XVI w., wyk. krąg Wita Stwosza), ławki późnobarokowe z 2 poł. XVIII w., „marmurowe” chrzcielnica i epitafia z XVII-XIX w. (wyk. warsztaty z Chęcin i Dębnika).

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Łukasz Piotr Młynarski, OT NID w Kielcach, 19-03-2017 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_26_BK.65964, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_26_BK.4053