W przypadku tego obiektu ważne są także silne tradycje historyczne funkcjonowania budowli jako chłopskiej twierdzy, skutecznie bronionej przed nieprzyjacielem.

Historia

Miejscowość Nowosedlcze wymieniona jest po raz pierwszy w nadaniu księcia Władysława Opolczyka dla Franczka z Marszowic w roku 1372 r. W 1384 r. właścicielka wsi, Katarzyna - wdowa po wymienionym wcześniej Franczku, uposażyła parafię w łan ziemi oraz wyspę położoną przed kościołem i przeznaczoną na dom parafialny. Obecna świątynia, zapewne druga z kolei, została konsekrowana w 1595 r. W 1624 r. mieszkańcy wsi schronili się w kościele, odpierając napad zagonu tatarskiego (wg. tradycji kościół był warownią wyposażoną w cztery śmigownice, otoczoną z trzech stron wodą, a z czwartej wysokimi wałami ziemnymi). Bliżej nieokreślone prace remontowe miały miejsce w latach 1801-1802, dotyczyły one dzwonnicy. W latach 1871-1877 kościół poddano gruntownemu remontowi (dachy pokryto nowym gontem, odnowiono ołtarze, ambonę, chrzcielnicę oraz chór muzyczny). Kolejne drobne remonty przeprowadzono w latach 1903, 1913, 1920. Kościół odnowiono także w 1936 r., a w jego najbliższym otoczeniu usypano kopiec na pamiątkę skutecznej obrony przed Tatarami zorganizowanej przez wójta Michała Pyrza w 1624 r. Kolejne remonty przeprowadzono w latach 1955 i 1984-1985. W latach 90-tych XX w. przebudowano przyziemie wieży dostawiając kamienny przedsionek z przyporami na narożach.

Opis

Kościół orientowany, usytuowany jest na szczycie wzgórza, we wschodniej części wsi, otoczony drewnianym ogrodzeniem z gontowym daszkiem. W obrębie ogrodzenia pozostałości starodrzewia. Północną część wzgórza, poza ogrodzeniem, zajmuje kopiec M. Pyrza. Kościół składa się z jednoprzestrzennej, prostokątnej nawy (poprzedzonej kwadratowym przedsionkiem pod wieżą) i węższego, prostokątnego prezbiterium zamkniętego od wschodu trójbocznie. Do prezbiterium przylega od północy prostokątna zakrystia. W bryle świątyni dominantę stanowi wysoka, izbicowa wieża. Nawa i prezbiterium o ścianach równej wysokości nakryte są wysokim, dwuspadowym dachem o wspólnej kalenicy, opadającym nad zamknięciem prezbiterium trzema połaciami. Połacie dachu na styku nawy i węższego prezbiterium są płynnie zagięte. Zakrystia nakryta jest dachem dwuspadowym. Nawę i prezbiterium obiegają soboty wsparte na słupach z mieczowaniem, przerwane jedynie w miejscu zakrystii. Na kalenicy dachu, na styku nawy i prezbiterium znajduje się niewielka, sześcioboczna wieżyczka na sygnaturkę kryta blachą. Wieża o ścianach zwężających się ku górze zwieńczona jest izbicą i nakryta czterospadowym, łamanym dachem. Dolne partie wieży chronione wydatnym zadaszeniem. Wszystkie dachy oraz wieża pokryte są gontem, ściany kościoła oraz izbica wieży szalowane deskami w pionie. Kościół wzniesiony został z drewna w konstrukcji zrębowej, wieża w konstrukcji słupowo-ramowej. Nowe przyziemie wieży murowane z kamienia. Ściany nawy i prezbiterium wzmocnione zostały lisicami. Więźba dachowa storczykowa. Drzwi prowadzące z prezbiterium do zakrystii żelazne z okuciami w skośną kratę, z zawiasami i zamkiem (zap. XVII w.), otwory okienne prostokątne. Wnętrze nakryte stropem płaskim bez zaskrzynień. W środkowej części nawy dwa duże drewniane słupy podtrzymujące poprzeczny i wzdłużne podciągi dźwigające strop. Belka tęczowa z grupą Pasji. Chór muzyczny z wysuniętym parapetem o linii falistej, wsparty na dwóch profilowanych słupach z wysokimi cokołami. Na ścianach i stropie polichromia ornamentalna. Zachowane wyposażenie rokokowe: ołtarz główny i dwa boczne z lat 1773-1775 r., ambona, chrzcielnica, dekoracja chóru muzycznego z 2 poł. XVIII w.

Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz, możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Ryszard Kwolek, OT NID w Rzeszowie, 10.16.2014 r.