Tutejszy obiekt był prywatną fundacją rodu Doliwów.

Usytuowanie i opis

Grodzisko zlokalizowane jest w północno-wschodniej części miasta. Prowadzi do niego ul. Zamkowa wybiegająca z północno-wschodniego narożnika, odległego o ok. 150 m rynku. Obiekt leży w obrębie terasy zalewowej Warty, ok. 650 m na południe od jej koryta, na podmiejskich, często zalewanych łąkach. Teren stanowiska leży na obszarze NATURA 2000. Są to obszary ptasie - Dolina Środkowej Warty oraz obszary siedliskowe - Lasy Żerkowsko-Czeszewskie.

Niewielkie, bardzo dobrze zachowane, grodzisko typu stożkowatego, zwane „Kopcem”. Nasyp o narysie kwadratowym z zaokrąglonymi narożami ma u podstawy średnicę ok. 60 m, a na poziomie plateau 30 metrów. Otoczony jest fosą o szerokości do ok. 13 m, która powtarza kształt kopca. Ogranicza ją, dziś znacznie zniwelowany, wał o szerokości ok. 10 metrów. Wysokość kopca od dna fosy wynosi ok. 8 metrów. Od strony południowej do stożka prowadzi grobla. Powierzchnia całości założenia to około 1 ha. U podnóża stożka, po wschodniej jego stronie, za fosą, mieścił się tzw. przygródek dopełniający zabudowę piaszczystego wyniesienia, na którym zlokalizowany był gród.

Historia

Do budowy grodu wykorzystano naturalne niewielkie piaszczyste wyniesienie na terenie terasy zalewowej. Ulokowane tu założenie to obiekt wielofazowy. W XIV w. wzniesiono kopiec, który otoczony został fosą powstałą na skutek wybierania ziemi służącej do jego usypania. Na szczycie kopca postawiono drewniany podpiwniczony budynek wieżowy o wymiarach 5,5 x 6 m, który został zniszczony przez pożar w latach 80. XIV wieku. Pod koniec tego stulecia nasyp powiększono i wybudowano kolejny wieżowy budynek, który tym razem zajął północno-wschodnią część powiększonego kopca. Został on rozebrany pod koniec XV wieku. W następnym stuleciu powstała tu murowana rezydencja funkcjonująca do XVII wieku. Gród powstał w sąsiedztwie rozwijającego się od 1283 r. (do 1934 r.) miasta, położonego przy przeprawie rzecznej na ważnym trakcie z Poznania do Kalisza. W średniowieczu właścicielami tych dóbr byli przedstawiciele wpływowego w Wielkopolsce rodu Doliwów.

Stan i wyniki badań

Obiekt wielokrotnie badany: powierzchniowo w 1923 r. (J. Kostrzewski), później w 1948 r. (L. J. Łuka i E. Dąbrowski) i 1952 r. (W. Filipowiak). W latach 1992-1994 miały miejsce wykopaliska, którymi kierował R. Grygiel. W trakcie badań potwierdzono sztuczne usypanie stożka oraz wielofazowość jego wykorzystania od XIV do XVII wieku. Pierwotna zabudowa grodu była drewniana, w formie budynku wieżowego (w fazie 1 - XIV wiecznej i w fazie 2 - XV wiecznej). Późniejszą rezydencję wzniesiono murowaną (faza 3 - XVI-XVII wieczna). Badania archeologiczne na grodzisku dostarczyły licznych ruchomych przedmiotów zabytkowych. Średniowieczne fragmenty naczyń pochodziły z garnków, mis, miseczek, dzbanów, trójnóżków i in. wyprodukowanych w utleniającej i redukcyjnej technologii wypału, z gliny żelazistej i białej glinki, w tym malowane. Pozyskano także kafle piecowe, zarówno garnkowe jak i płytowe. Zabytki żelazne to: militaria - groty bełtów, haki do napinania kuszy, zbrojniki, kirys folgowy, plecionka kolcza, fragment ostrogi, miecz, hak hakownicy, wędzidła oraz inne przedmioty: ok. 200 gwoździ, kłódka, klucze, okucia, krzesiwa, noże, sprzączki do pasa. Z przedmiotów kościanych wymienić można hetkę oraz oprawki noży. Bogaty był także zbiór zabytków z fazy nowożytnej.

Obiekt dostępny. Zlokalizowany bezpośrednio przy drodze wychodzącej z rynku w kierunku północno-wschodnim (ul. Zamkowa).

oprac. Elżbieta Wyrwińska, Pracownia Terenowa w Trzebinach OT w Poznaniu, 04-11-2015 r.