Do grupy tej należą m.in. kościół w Służewie, Raciążku i Kowalu.

Historia

Kościół pierwotnie pod wezwaniem św. Jadwigi, Rozesłania Apostołów i Najświętszej Panny Maryi. Budowany jako parafialny, po translokacji Nieszawy w dzisiejsze miejsce przez Kazimierza Jagiellończyka . Korpus nawowy i prezbiterium budowane w latach 1461-1468. Wieża dobudowana z fundacji Wawrzyńca Rzuca w 1592 roku. W XVI wieku dobudowana również kaplica po północnej stronie prezbiterium. Na przełomie  XVI i XVII zasklepiono prezbiterium. W 1637 roku dobudowano do nawy kaplicę północną pw. św. Jana Chrzciciela, a w 1705 roku południową pw. Najświętszej Marii Panny. W latach 1951-1952 przeprowadzono gruntowny remont kościoła, w trakcie którego pozorne sklepienie nawy pochodzące z XVII wieku zastąpiono stropem o konstrukcji żelbetowo - pustakowym.

Opis

Kościół usytuowany w północno-wschodniej części miasta, na działce przykościelnej, po wschodniej stronie ulicy Noakowskiego. Wschodnia część działki sąsiaduje z brzegiem koryta Wisły. Obiekt orientowany na planie zbliżonym do krzyża łacińskiego. Korpus nawowy prostokątny, jednoprzestrzenny. Do korpusu od wschodu przylegające, węższe od niego, dwuprzęsłowe prezbiterium, otwarte ostrołuczną tęczą. Po północnej stronie prezbiterium zakrystia i kaplica przedzielone niewielkim przedsionkiem. Korpus od południa i północy otwarty podwójnymi arkadami na dwuprzęsłowe kaplice boczne na rzucie leżących prostokątów. Od strony zachodniej do korpusu przylegająca wieża na rzucie kwadratu. Bryła kościoła zdominowana masywną wieżą krytą dachem namiotowym z sygnaturką. Korpus nieco wyższy od prezbiterium . Kaplice boczne korpusu zwieńczone trójkątnymi szczytami, kryjącymi dwuspadowe dachy, których kalenice sięgające nieco powyżej gzymsu koronującego. Prezbiterium z dwuuskokowymi szkarpami w narożach oraz szkarpą pośrodku elewacji południowej, flankowanej przez dwa ostrołuczne otwory okienne. Elewacja wschodnia zwieńczona barokowym szczytem w typie wolutowym z trójkątnym naczółkiem. Na osi elewacji wydatna ostrołuczna blenda poniżej której mniejsza zamknięta odcinkowo. Wschodnia elewacja zakrystii z otworem okiennym zamkniętym łukiem pełnym o sfazowanych uskokowych krawędziach. Analogiczne dwa otwory okienne na elewacji północnej.  Zwieńczona trójkątnym półszczytem z trzema ostrołucznymi blendami i geometrycznymi sterczynami. W narożu północno-wschodnim zakrystii dwuskokowa szkarpa ze sterczyną. Elewacja północna zakrystii i kaplicy wspólna z centralnie umieszczonym otworem drzwiowym o pełnym łuku i sfazowanych uskokowych krawędziach. Elewacje korpusu nawowego częściowo przesłonięte bocznymi kaplicami. W elewacjach ostrołuczne, rozglifione otwory okienne, których pełne światło eksponowane jedynie na skrajnych, zachodnich osiach. Korpus zaopatrzony od wschodu w barokowy szczyt wolutowy z odcinkowym naczółkiem i niewielką sygnaturką. Kaplice boczne korpusu o zbliżonej formie. Naroża elewacji wzmocnione jednouskokowymi szkarpami na cokołach. Analogiczne szkarpy na osiach elewacji południowej i północnej, flankowane otworami okiennymi zamkniętymi łukiem pełnym. Elewacje zwieńczone trójkątnymi szczytami z niewielkimi naczółkami na odcinkowych gzymsach. Szczyt kaplicy północnej ze spływami. Wieża ujęta w narożach  wysokimi trójuskokowymi szkarpami. Dzielona na pięć kondygnacji tynkowanymi fryzami kordonowymi, których bieg przerwany na niższych kondygnacjach przez szkarpy. Na poszczególnych kondygnacjach tynkowane blendy. Na ostatniej zdwojone. Na elewacji południowej wieży, ponad kondygnacją pierwszego piętra tablica erekcyjna w formie aediculi z herbem Wawrzyńca Rzuca i datą 1592.

Dostęp do zabytku ograniczony. Kościół dostępny z zewnątrz, wnętrze udostępnione do zwiedzania przed i po mszach.

Oprac. Piotr Dąbrowski, 14.12.2014 r.