Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół dworsko-folwarczny - Zabytek.pl

zespół dworsko-folwarczny


dwór przełom XVIII/XIX w. Nienadowa

Adres
Nienadowa, 555

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. przemyski, gm. Dubiecko - obszar wiejski

Zespół złożony z dworu, oficyny, kordegardy, obory, spichlerza, kuźni, lamusa, gorzelni, czworaka oraz parku stanowi przykład rozbudowanego zespołu dworskiego o wyjątkowej wartości w skali województwa.

Wyróżnia go harmonijna, klasycystyczna forma dworu i stosunkowo dobry stan zachowania pozostałych elementów zespołu.

Historia

Najstarszym reliktem założenia dworskiego w Nienadowej są XVII-wieczne piwnice siedziby wybudowanej z inicjatywy Dubrawskich, znajdujące się pod klasycystycznym dworem, wybudowanym z inicjatywy Antoniego Dembińskiego w 1809 r. prawdopodobnie wg projektu Christiana Piotra Aignera. Budynek ten zastąpił wcześniejszą, mającą postać wybudowanego w duchu klasycyzmu, lecz drewnianego dworu o zbliżonych do późniejszego gabarytach. W samym czasie założono park krajobrazowy w miejsce wcześniejszych ogrodów geometrycznych. Tuż przed połową XIX w. dwór został przebudowany, wybudowano też oficynę. W XIX w. powstały także zachowane do dziś budynki zespołu dworskiego: kordegarda, obora, spichrz i czworak. Końcem XIX w. dwór został ponownie przebudowany, podobnie jak oficyna i kordegarda.

Na pocz. XX w., kiedy właścicielem zespołu był Stanisław Mycielski, przebudowano folwark, powstała nowa zabudowa gospodarcza, m.in. zachowana do dziś zabytkowa gorzelnia. Mycielscy byli ostatnimi przedwojennymi właścicielami założenia dworskiego. Cały zespół uległ znacznemu zniszczeniu w czasie II wojny światowej, po 1945 r. w odbudowanych i dostosowanych do nowych potrzeb budynkach umieszczono Szkołę Modernizacji Rolnictwa. W 1977 r. zespół został przejęty przez Ministerstwo Kultury i Sztuki z przeznaczeniem na Dom Pracy Twórczej i rozpoczęto remont, jednak po przejęciu w 1989 r. przez wojewodę przemyskiego został sprzedany Fabryce Maszyn SPOMASZ, ob. KAMAX z Kańczugi i nie dokończono remontu. Obecnie zespół dworski jest nieużytkowany, stanowiąc od 2001 r. własność Powiatu Przemyskiego.

Opis

Zespół dworski i folwarczny znajduje się w południowej części wsi, od południa ograniczony jest dolina rzeki San, z pozostałych stron otacza go zabudowa wsi i pola uprawne.

Klasycystyczny dwór wybudowano w środkowej części założenia, na zakończeniu osi utworzonej przez aleję wjazdową, na rzucie prostokąta dwoma ryzalitami od południa. Bryła, murowana z cegły, parterowa, podpiwniczona, przekryta dachem wielospadowym krytym dachówką ceramiczną urozmaicona jest od frontu portykiem wgłębnym w wielkim porządku przekrytym dwuspadowym zadaszeniem oraz trzema wtórnymi lukarnami w pd. połaci dachu. Elewacja frontowa, północna dworu, jest dziewięcioosiowa, z trzyosiowym portykiem wgłębnym kryjącym niewielkie mezzanino i belkowaniem o doryckim schemacie, wspartym na czterech kolumnach wychodzących nieco przed lico muru. Elewacja południowa, ogrodowa jest ośmioosiowa, z dwoma symetrycznymi, głębokimi ryzalitami, elewacja wsch. czteroosiowa, elewacja zachodnia pięcioosiowa, wszystkie ze skromną dekoracją w postaci obramień okiennych o uszakowej formie z kluczem i profilowanego gzymsu podokapowego wspartego na kamiennych kostkach. We wnętrzu czytelne są trzy trakty podłużne i trzy poprzeczne, z sienią i salonem na osi.

Oficyna położona jest w bezpośrednim sąsiedztwie dworu, w północno-wschodniej części założenia. Budynek wybudowany z cegły i kamienia na rzucie litery „L” z niewielkimi, wtórnymi dobudówkami od północy, południa i zachodu, parterowy, przekryty dachem wielospadowym krytym dachówką cementową, posiada skromna dekorację w postaci obramień okiennych oraz profilowanego gzymsu wsuniętego pod okap. Wnętrze o czytelnym dwutraktowym układzie zmieniono wtórnymi podziałami.

Kordegarda to budynek bramny usytuowany przy głównej bramie do zespołu, połączony z północną ścianą oficyny. Została wybudowana z cegły na rzucie zbliżonym do prostokąta, piętrowa, przekryta dachem czterospadowym, z niewielkimi przełamaniami nad ryzalitami we wschodniej połaci, pokrytym blachą zakładkową. Ozdobą elewacji frontowej jest portyk kolumnowy z czterema okrągłymi kolumnami toskańskimi i tarasem na piętrze, we wszystkich elewacjach okna obwiedzione są płaskimi obramieniami. Kondygnacje rozdzielone są wydatnym gzymsem profilowanym, będącym przed nadbudową gzymsem wieńczącym.

Obora umiejscowiona jest na terenie folwarku. Wybudowana została z cegły na rzucie podkowy, jako parterowy, spory obiekt, o prostej bryle z ryzalitem umieszczonym na osi środkowej części, przekryty dachami dwuspadowymi z naczółkami, pokrytymi dachówką cementową, z rytmicznie rozmieszczonymi otworami w długich elewacjach.

Spichlerz umiejscowiony jest w niewielkim oddaleniu od dworu, na pólnocny-zachód od niego, w części gospodarczej założenia. Wybudowany został z cegły, na rzucie prostokąta, podpiwniczony, podzielony drewnianymi stropami na dwie jednoprzestrzenne kondygnacje, z użytkowym poddaszem, przekryty dachem naczółkowym krytym dachówką cementową. Elewacje z rytmem niewielkich okienek w dwu kondygnacjach i z prostymi nadokiennikami, opięte są w narożach lizenami połączonymi pasem gładkiego fryzu.

Gorzelnia usytuowana jest poza obszarem zespołu dworskiego, na wschód od dworu, po północnej stronie drogi do Birczy. Budynek składa się z kilku części: zasadniczej, wybudowanej na rzucie prostokąta, prostopadłościennej, dwukondygnacyjnej bryły przekrytej dachem dwuspadowym, ryzalitu od północy, na rzucie prostokąta, o prostopadłościennej, jednoprzestrzennej bryle z dachem dwuspadowym i kalenicą prostopadłą do bryły głównej oraz dwóch parterowych prostokątnych w rzucie przybudówek krytych dachami pulpitowymi. W elewacjach otwory okienne różnych wielkości i kształtów i detale wyrobione w cegle: nadokienniki, lizeny w narożach, schodkowo ukształtowane listwy w szczytach i pasy gzymsu międzykondygnacyjnego w ścianach szczytowych, pomalowane w kolorze ścian.

Kuźnia umiejscowiona jest na północ od dworu, po zach. stronie alei dojazdowej, połączona z zach. dozorcówką. Prosty, wybudowany na rzucie prostokąta, parterowy, ceglany budynek przekryty jest dachem dwuspadowym krytym dachówką cementową.

Czworak położony jest na wsch. od zabudowań gorzelni. To skromny obiekt, wybudowany z cegły, na rzucie prostokąta, o prostopadłościennej bryle przekrytej dachem czterospadowym krytym dachówką cementową. Elewacje pozbawione są dekoracji, dłuższe sześcioosiowe, wnętrze rozplanowane w sposób typowy dla takich obiektów, kryje 4 mieszkania.

Park krajobrazowy rozplanowany został jednoosiowo, na trzech tarasach opadających ku rzece San. Zachował się na jego terenie starodrzew, drzewa rodzime i obcego pochodzenia a także staw.

Oprac. Barbara Potera, NID OT Rzeszów, 31.10.2014 r.