Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

młyn Nowość - Zabytek.pl

Adres
Niegów, Warszawska 8

Lokalizacja
woj. mazowieckie, pow. wyszkowski, gm. Zabrodzie

Dawny młyn motorowy w Niegowie z zachowanym unikatowym wyposażeniem reprezentuje wartości historyczne i naukowe.

Stanowi ciekawy przykład zabytku techniki pochodzący z lat 20. XX wieku. Nadana obiektowi nazwa „Nowość” podkreślała nowoczesność technologii zastosowanych przy budowie zakładu i rozwiązaniu ciągu produkcyjnego z napędem centralnym opartym na silniku gazowym i zespole gazogeneratora.

Historia

Obiekt powstał w l. 1924 - 1928 z inicjatywy młynarza Mariana Dąbrowskiego. Budynek postawiono w nowatorskiej wówczas technologii z samodzielnie prefabrykowanych betonowych bloczków. Zakład w Niegowie reprezentował rozpowszechniony w XIX w. typ młyna amerykańskiego, który ograniczył pracę człowieka dzięki zmechanizowaniu ciągów przemiału i transportu napędzanych centralnie. W przypadku niegowskiego młyna źródło napędu stanowił zakupiony w 1928 r. szwajcarski silnik gazowy i gazogenerator wytwarzający gaz ssany. Część maszyn m. in. mlewnik było starszych i pochodziło z innych młynów. Na wyposażenie obiektu złożyły się urządzenia młyńskie, maszyny służące do czyszczenia zboża i produktów przemiału, transportu oraz przechowywania surowca i produktów. Do murowanego budynku dostawiona była drewniana przybudówka mieszcząca kaszarnię. W młynie umieszczono też generator energii elektrycznej o mocy 3 kW, na potrzeby oświetlenia budynku, piekarni, rozlewni oranżady i kilku domów. W czasie II wojny światowej młyn był eksploatowany na rzecz niemieckiego okupanta, a następnie Armii Czerwonej. W latach 1945-46 obiekt przeszedł remont, a rok później został przejęty przez państwo. Ok. 1950 r. wprowadzono zmiany do systemu urządzeń. W 1955 r. po doprowadzeniu elektryczności do wsi, głównym napędem młyna stal się silnik elektryczny o mocy 40 kW. W 1958 r. właściciele odzyskali zakład i wydzierżawili Tadeuszowi Borowskiemu, który prowadził go do 1968 roku. W 1962 r. w związku z budową domu i piekarni zlikwidowano drewnianą szopę na koks stojącą opodal przybudówki motorowni, a do południowego szczytu młyna dostawiono warsztat. W l. 70. XX w. zniszczeniu uległa drewniana kaszarnia. Ok. 2007 r. losem nieużytkowanego młyna zagrożonego przez rozbudowę pobliskiej drogi ekspresowej zainteresowało się Bractwo Zagrodzkie. Jego członkowie od 2013 r. stopniowo odnawiają zabytkowy obiekt, w którym planują utworzyć Muzeum Młynarstwa i Piekarnictwa.

Opis

Zabytkowy młyn położony jest we wsi Niegów, po wschodniej stronie krajowej drogi ekspresowej S-8 Warszawa - Białystok, w pobliżu węzła drogowego, na północ od ul. Handlowej. Jest to trójkondygnacyjny budynek produkcyjny założony na planie prostokąta z parterową dobudówką przy północnym szczycie, przeznaczoną na motorownię-gazownię. Obiekt częściowo podpiwniczony wzniesiony został z betonowych bloczków, na kamiennych fundamentach. Ceglana przybudówka przy południowym szczycie jest wtórna i nie objęto jej ochroną konserwatorską. Budynek przykryty został dachem dwuspadowym, a nad przybudówkami pulpitowymi. Pierwotnie dachy kryła papa z lepiku, a obecnie blacha. Obiekt ma drewnianą więźbę, stropy, podłogi i schody. Elewacje w większości wykonane są z betonowych bloczków, na powierzchni których imitowano historyzującą, ozdobną formę grubo wyrównanej rustyki. Na parterze, wydzielonym od góry wąskim gzymsem, ściany są gładkie, a dekoracyjne bloczki, lekko wysunięte przed lico muru, okalają główne wejście i podkreślają narożniki budynku (również w wyższych kondygnacjach). Od frontu zainstalowano okap na stalowych wspornikach, od niedawna kryty blachą. Dłuższe ściany młyna przepruwają rzędy prostokątnych otworów okiennych zamkniętych łukiem odcinkowym wypełnionych metalową kratą. W elewacji wschodniej okna rozlokowano tylko w skrajnych osiach. Między nimi znajdowała się nieistniejąca obecnie, drewniana przybudówka kaszarni, do której otwór wejściowy zachował się na parterze. Wewnątrz budynku w jednoprzestrzennych kondygnacjach rozlokowano maszyny i urządzenia młyńskie. Młyn w Niegowie wyróżnia zachowany oryginalny, w znacznej mierze sprawny technicznie, układ technologiczny przemiału zboża na mąkę i kaszę oraz unikatowy silnik gazowy i gazogenerator z urządzeniami potrzebnymi do produkcji gazu wodno-czadowego z koksu. Z motorowni przez wał i zespół pędni uruchamiane były na wszystkich piętrach maszyny młyńskie m in. trzy mlewniki walcowe, dwa śrutowniki i perlak, odsiewacze graniaste i wstrząsowe służące do czyszczenia zboża i produktów przemiału. Surowce przechowywano w zbiornikach umieszczonych pierwotnie na drugiej kondygnacji, a do ich transportu wykorzystywano przenośniki kubełkowe, ślimakowe oraz ślizgi grawitacyjne. Ekspozycję uzupełniają maszyny i narzędzia rolnicze.

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania podczas cyklicznych imprez organizowanych przez Bractwo Zabrodzkie oraz po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Małgorzata Laskowska-Adamowicz, OT NID w Warszawie, 12-04-2017 r.

Rodzaj: młyn

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  betonowe

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_14_BK.178548, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_14_BK.245078