Usytuowanie i opis

Grodzisko zwane „Kopcem” znajduje się w północno - wschodniej części miasta. Leży pośród bagnistych łąk w dolinie rzeczki Nasielnej, na jej prawym brzegu.

„Kopiec” jest grodziskiem pierścieniowatym. Ma formę płaskiego wzniesienia o wysokości ok. 2 i średnicy ok. 80 metrów. Średnica majdanu, czyli wewnętrznej części grodziska wynosi ok. 30 metrów. Teren grodziska jest dzisiaj nieużytkiem.

Historia

Nazwa Nasilzco pojawia się w tzw. falsyfikacie mogileńskim z 1155 roku. Był to dokument książęcy opisujący nadania dla klasztoru benedyktynów w Mogilnie, wystawiony rzekomo w roku 1065. Miejscowość wymieniono także w dokumencie Bolesława Kędzierzawego z roku 1155, tym razem pod nazwą Nasidlzk. W roku 1257 Siemowit, książę mazowiecki nadał trzecią część Nasielska klasztorowi czerwińskiemu.

Stan i wyniki badań

Pierwsze badania powierzchniowe na grodzisku przeprowadzono w 1951 roku. Badania sondażowe pod kierownictwem I. Górskiej odbyły się w roku 1967. W latach 2001-2006 grodzisko badane było przez M. Błońskiego z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN. W roku 1998 grodzisko zostało zarejestrowane w trakcie badań powierzchniowych Archeologicznego Zdjęcia Polski.

W 1967 r. wykopy otwarto w centralnej części majdanu oraz w części południowej, na wale. Odsłonięto fragment wału o kamienno - ziemnej konstrukcji oraz część fosy. Warstwa kulturowa, czyli warstwa ziemna powstała w trakcie funkcjonowania grodu, na majdanie miała ponad metr grubości. Podczas badań znaleziono m.in. liczne fragmenty naczyń ceramicznych, noże żelazne, pierścionek z blaszki brązowej, szydło kościane, przęślik gliniany. Obecność żużla żelaznego wskazywała na wytop żelaza w obrębie grodu.

Ze względu na poziom wód gruntowych nie przebadano najstarszej fazy grodu. Braki te uzupełniono w trakcie najnowszych badań. W latach 2001-2006 zbadano fragment dojazdu do bramy grodu, wykonano przekop przez wał oraz odsłonięto część majdanu. Ustalono, m.in. dzięki datowaniu C14, że teren przyległy do grodziska był zasiedlony już w VII wieku. Fragmenty ceramiki sprzed powstania grodu odnaleziono w wale z pierwszej fazy oraz w warstwach niwelacyjnych poprzedzających jego budowę. Pozostałości najstarszego wału o szerokości 2,5 m odsłonięto w pobliżu majdanu grodziska. Były to: izbica, czyli skrzynia wypełniona kamieniami i piaskiem przykryta konstrukcją przekładkową. Tę ostatnią tworzyły bierwiona dębowe o średnicy 15 cm, ułożone wzdłużnie i poprzecznie do linii wału, przesypane piaskiem. Średnica grodu z pierwszej fazy wynosiła 35 metrów. Gród pierwszej fazy, który powstał w latach sześćdziesiątych IX wieku, został zniszczony kilka lub kilkanaście lat po jego wzniesieniu, na co wskazuje mała grubość warstwy użytkowej z tego okresu oraz niewielka liczba zabytków (kilkanaście fragmentów ceramiki w porównaniu do kilku tysięcy fragmentów pochodzących z późniejszych faz). Spalenie grodu było prawdopodobnie wynikiem walki o władzę nad przyległym do niego terytorium.

Grodzisko położone jest na gruntach prywatnych, ok. 200 m na południe od drogi ziemnej (ul. Brzozowa).

Oprac. Agnieszka Oniszczuk, OT NID w Warszawie, 19.08.2015 r.