na ziemiach Korony i Litwy, nawiązujących zwłaszcza w rozwiązywaniu formy fasady do monumentalnych fasad kościołów murowanych. Dwie wieże w fasadach świątyń budowanych na terenach wschodnich - różnowyznaniowych i wielonarodowych były świadomym manifestowaniem katolicyzmu, a w czasach porozbiorowych stały się świadectwem tradycji i polskości tych ziem. Przypuszcza się (nie jest to jednak potwierdzone) że projekt świątyni wykonał Jakub Fontana - architekt związany z tym terenem, pracujący dla Jana Klemensa Branickiego. Barokowy i klasycystyczny wystrój kościoła: ołtarze i rzeźby umieszczone przy filarach, wyróżniają się bogactwem i niezwykłymi walorami artystycznymi, które ujawniają pojawiające się w 2 poł. XVIII w. tendencje do wzmożonej dekoracyjności charakterystycznej dla epoki baroku. Kościół posiada też wartości historyczne ze względu na domniemanego architekta Jakuba Fontanę oraz budowniczego obiektu proboszcza narewskiego, późniejszego biskupa łucko - brzeskiego Ludwika Ignacego de Riaucour.

Historia

Świątynia katolicka w Narwi funkcjonowała już w 1517 roku. Parafię katolicką w 1528 r. ufundowali król Zygmunt Stary oraz jego żona królowa Bona nadając jej odpowiednie uposażenie. Obecny obiekt został wybudowany w latach 1738-1748 staraniem ówczesnego proboszcza Ludwika Ignacego de Riaucour, przyszłego biskupa łucko-brzeskiego (1749-1777). Przypuszcza się, że projektantem świątyni mógł być słynny architekt Jakub Fontana, projektant kościoła w nieodległym Surażu (de Riaucour był również proboszczem suraskim). W XIX w. świątynię kilkakrotnie remontowano. Podczas wojny polsko-bolszewickiej kościół został podziurawiony pociskami zaś w 1944 r. ucierpiał wskutek ostrzału artyleryjskiego. W 1958 r. przeprowadzono kolejny gruntowny remont wzmacniający konstrukcje wież, uzupełniono więźbę dachową i pokrycie dachu. W 1962 r. artysta malarz Józef Łotowski wykonał polichromie we wnętrzu świątyni.

Opis

Obiekt usytuowany jest w północno-wschodniej części wsi po zachodniej stronie drogi krajowej nr 685 przebiegającej przez Narew, po północnej stronie ul. Kościelnej, otoczony prostokątnym cmentarzem przykościelnym, ogrodzonym murem w części kamiennym, w części ceglanym. Barokowy kościół jest trójnawową, orientowaną bazyliką, z dwuwieżową fasadą od zachodu. Nawa główna i prezbiterium nakryte są wspólnym dwuspadowym dachem, nawy boczne dachami pulpitowymi, wieże zwieńczone hełmami z blachy. W kalenicy nad prezbiterium umieszczona jest wieżyczka na sygnaturkę. Założony na rzucie prostokąta, z węższym prezbiterium zamkniętym ścianą prostą od wschodu i prostokątną kruchtą od zachodu.

Zbudowany został z drewna, na fundamencie z kamienia polnego w zaprawie wapienno-cementowej, konstrukcji zrębowej wzmocnionej lisicami. Okna nawy głównej umieszczone ponad daszkami pulpitowymi naw bocznych są w kształcie dekoracyjnie wyciętego leżącego prostokąta. Korpus nawowy prostokątny, z nawą główną i prezbiterium równej szerokości i wysokości. Nawy boczne węższe i niższe, oddzielone od nawy głównej trzema parami filarów wzmocnionych lisicami, tworzących czteroprzęsłowe arkady. Prezbiterium i nawa główna nakryte są stropem o przekroju łuku koszowego, nad nawami bocznymi - strop płaski, wyokrąglony w części zewnętrznej. Prezbiterium wydzielone jest łukiem tęczowym z profilowaną belką tęczową, na której umieszczona jest grupa Ukrzyżowania. Nawę główną i prezbiterium obiega wydatny, profilowany gzyms, na którym umieszczona jest wąska galeria ujęta ażurową balustradą z desek wyciętych w formie tralek, z tralkowymi słupkami i profilowaną poręczą. Bogato profilowany, gierowany gzyms wieńczy także ściany prezbiterium, nawy głównej i naw bocznych. Wewnątrz świątyni zachowało się cenne pochodzące z XVII-XIX w. wyposażenie.

Obiekt dostępny dla zwiedzających poza godzinami nabożeństw.

Oprac. Grzegorz Ryżewski, OT NID w Białymstoku, 16.10.2014 r.