Historia

Po raz pierwszy Mostki były wzmiankowane w 1470 r., przy okazji zakupu majątku przez Jana Lasotę (Lasseth) od panów von Laben. W roku 1524 według źródeł właścicielem dóbr był biskup Jakub von Salza, a następnie w latach 1608, 1640 i 1670 wymieniono członków rodziny von Sack. Miejscowość była podzielona na dwie części i nie była wówczas traktowana jako siedziba rodowa. W roku 1685 część wsi należała do Kiliana von Sommerfeld. Jego wnuk, Fryderyk sprzedał majątek Erazmowi von Schenkendorf, którego odnotowano jako właściciela w dokumentach z przeł. 1763 i 1764 roku. Około pocz. XIX stulecia posiadłość nabył Karol von Heinersdorf. Jego zięć - Karol Ferdynand von Brescius polecił Eduardowi Petzoldowi zaprojektować park wokół nowej rezydencji. W 2. poł. XIX w. właścicielem posiadłości został Ferdynand Schultz, który po nobilitacji otrzymał nazwisko von Heinersdorf. Za jego czasów, a dokładnie w latach 1870-1880, powstał obecny pałac na miejscu starszego budynku. Prawdopodobnie w tym czasie nastąpiła przebudowa parku. Ok. roku 1880 wzniesiono kamienną wieżę widokową w pobliskim parku leśnym. Ostatnim dziedzicem do czasów II wojny światowej był młodszy syn Ferdynanda, Karol von Heinersdorf. Od roku 1946 pałac pełni funkcję szkoły. Wraz z najbliższym otoczeniem jest własnością gminy Lubrza, a pozostała część parku należy do Lasów Państwowych. Powojenne adaptacje oraz remonty nie wpłynęły negatywnie na oryginalną architekturę pałacu oraz jego wystrój. W 2. poł. XX wieku zasypano staw, który znajdował się w parku, niedaleko pałacu.

Opis

Zespół pałacowo-parkowy położony jest w południowo-zachodniej części wsi. Pałac od północy sąsiaduje z podwórzem gospodarczym dawnego folwarku, od którego oddzielony jest kutym ogrodzeniem z bramą. Zabudowa gospodarcza zgrupowana wokół dziedzińca jest zachowana w różnym stopniu, południowo-wschodnia pierzeja nie istnieje. Od pozostałych stron pałac otoczony jest parkiem krajobrazowym. Najbliższa pałacowi część parku została wtórnie ogrodzona. Pałac został wzniesiony w manierze eklektycznej, nawiązując przede wszystkim do klasycyzmu. Park o powierzchni 14,7 ha założono w typie krajobrazowym.

Pałac to budowla murowana o planie prostokąta. Dwukondygnacyjna, podpiwniczona bryła, rozczłonkowana licznymi ryzalitami, została nakryta niskim dachem czterospadowym. Układ wnętrza jest trzytraktowy z wąskim korytarzem na osi podłużnej. Pomieszczenia wszystkich kondygnacji przekryto stropami. Otynkowane elewacje są artykułowane bogatym detalem architektonicznym w formie boniowania, gzymsów, opasek okiennych, płycin podokiennych, naczółków okiennych, kolumn, pilastrów. Fasada oraz elewacja tylna urozmaicone są gankami kolumnowymi, poprzedzonymi schodami. Od strony zachodniej mieści się portyk arkadowy. Wnętrza są ozdobione bogatą i różnorodną dekoracją sztukatorską, m.in. w reprezentacyjnej, marmurowej klatce schodowej znajdują się sztukaterie na ścianach z alegoriami dnia i nocy. Zachowała się oryginalna stolarka okienna i drzwiowa.

Zasadnicza część parku z wysokim drzewostanem wpisuje się w kształt zbliżony do trójkąta. Park otaczają otwarte łąki, częściowo podmokłe, ze swobodnie rozmieszczonymi krzewami i drzewami. Park pałacowy był powiązany widokowo z lasem, który rozciągał się na zachód od rezydencji. Na jego terenie, przy drodze do Przełaz znajduje się kamienna wieża widokowa z ok. 1880 r. Obecnie drzewostan, w którym dominują gatunki liściaste (m.in. klony, lipy, dęby), jest zaniedbany, przeważają drzewa powojenne, a układ kompozycyjny pozostaje nieczytelny. Zachowały się fragmenty fontanny przy pałacu oraz kamiennego pomnika.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Marta Kłaczkowska, OT NID w Zielonej Górze, 17.11.2014 r.