ruina spichlerza - Zabytek.pl
Adres
Moroczyn
Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. hrubieszowski, gm. Hrubieszów
Historia
Pierwsza wzmianka na temat wsi Moroczyn pochodzi z 1472 r. W 1578 r. odnotowany jest Feliks Tarnowski, w XVIII w. była to własność Siekierzyńskich. Prawdopodobnie przez cały XVIII w. w Moroczynie funkcjonował jedynie folwark. Być może właśnie na jego terenie, jeszcze u schyłku XVIII w., powstał zachowany do naszych czasów spichlerz. Sytuacja własnościowa dóbr była nieustabilizowana do 1846 r., gdy majątek objęła Maria z Czarnockich Chrzanowska, zamężna najpierw za Wincentym Chrzanowskim h. Poraj, a następnie za Franciszkiem Starzeńskim h. Lis. Zapewne wówczas, prawdopodobnie od podstaw, wzniesiono późnoklasycystyczny dwór, usytuowany na terenie wcześniejszego folwarku, w pobliżu istniejącego tu spichlerza.
Kolejnym właścicielem dóbr był Edward Chrzanowski żonaty z Marią z Kicińskich. Z jego inicjatywy przebudowany został na przełomie XIX i XX w. dwór, natomiast spichlerz przetrwał w niezmienionym stanie do czasów powojennych.
W 1922 r. Moroczyn odziedziczył syn Edwarda Wincenty (zm. 1944), żonaty najpierw z Marią z Koziełł-Poklewskich, następnie z Izabellą z Czeczów – matką wybitnego historyka sztuki prof. Tadeusza Chrzanowskiego (zm. 2006), którego publikacje są podstawowym źródłem informacji na temat zespołu dworskiego w Moroczynie.
Po upaństwowieniu majątku, przez kilkadziesiąt lat dwór oraz część budynków folwarcznych użytkował Państwowy Ośrodek Maszynowy, a następnie Wojewódzka Baza Maszyn Drogowych. Opuszczony spichlerz popadał w ruinę, a podjęty początku lat 90 remont został przerwany.
Opis
Zespół rezydencjonalny odsunięty na pd.-wsch. od wsi, oddalony o ok. 400 m od drogi lokalnej, z którą połączony aleją dojazdową. Spichlerz usytuowany w niewielkiej odległości od dworu, na pn.-wsch. od podjazdu. Wzniesiony na planie prostokąta, o trójdzielnym układzie wnętrza, dwutraktowy w części środkowej, a jednotraktowy w partiach bocznych. Budynek o zwartej bryle i przysadzistych proporcjach, parterowy, podpiwniczony, pierwotnie nakryty dachem naczółkowym pod gontem. Zbudowany z cegły ceramicznej, pierwotnie otynkowany (obecnie tynk całkowicie zniszczony). Wszystkie elewacje budynku zakomponowane symetryczne. W elewacji frontowej (zach.) umieszczone trzy prostokątne, szerokie otwory wejściowe; w elewacji tylnej jeden otwór wejściowy (?). We wszystkich elewacjach występowały regularnie rozmieszczone, niewielkie okienka w formie „leżących” prostokątów (obecnie fragmenty elewacji frontowej i tylnej znacznie uszkodzone). Naroża budynku opięte szerokimi lizenami, podobne lizeny ujmują otwory wejściowe w elewacji frontowej, tworząc rodzaj ryzalitu pozornego. Pierwotnie wszystkie elewacje zakończone były szerokim, płaskim gzymsem wieńczącym.
Zabytek niedostępny, własność prywatna.
Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 29.07.2020 r.
Rodzaj: budynek gospodarczy
Styl architektoniczny: nieznana
Materiał budowy:
ceglane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_06_BK.2229, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_BK.335640