Stanowisko w Mołtajnach jest świadectwem wyjątkowego przedsięwzięcia hydrotechnicznego polegającego na budowie osiedla na sztucznej wyspie, dookolnego falochronu i mostu łączącego osiedle ze stałym lądem zrealizowanego przez niewielka grupę ludzką.

Usytuowanie i opis

Mołtajny, stanowisko I jest wyspą położoną w północnej części Jeziora Arklickiego, w pobliżu wsi Mołtajny. Niewielka owalna wyspa o długości 36 metrów, wyniesiona zaledwie 1 metr ponad współczesną powierzchnię tafli jeziornej, porośnięta gęstymi zaroślami i kilkoma potężnymi topolami, stanowi wyraźną dominantę w otaczającym krajobrazie. Wyspę od wschodniego brzegu jeziora dzieli ok. 55 m Obecnie obiekt w żaden sposób nie przypomina sztucznego tworu osadniczego i nie różni się niczym od naturalnych wysp występujących w obrębie jeziornych akwenów.

Historia

Osiedle nawodne w Mołtajnach zasiedlane było wielokrotnie w różnych okresach, w szerokich ramach czasowych 400 - 100 p.n.e. Osada znana w literaturze archeologicznej już od drugiej połowy XIX w. Odkryta została w 1875 r. przez właściciela okolicznych dóbr ziemskich, podczas dokonywania nasadzeń na wyspie Jeziora Arklickiego.

Stan i wyniki badań

Pierwsze prace wykopaliskowe na osiedlu zostały przeprowadzone przez J. Heydecka w 1895 r., a kolejne przez W. Gaerte w 1923 r. Po wojnie, w latach 1986-1991, z ramienia Instytutu Archeologii i Etnografii UMK w Toruniu przeprowadzone zostały badania archeologiczne na wyspie oraz podwodne penetracje w jej bezpośrednim sąsiedztwie. Badania te pozwoliły nie tylko na zapoznanie się z konstrukcją platformy osadniczej zbudowanej na jeziorze Arklickim, ale również umożliwiły zrekonstruowanie przebiegu mostu łączącego wyspę ze stałym lądem, a także palisady - falochronu otaczającego osiedle. W trakcie badań przeprowadzony na wyspie i pod wodą natrafiono na liczne zabytki ruchome, z których najciekawszy stanowi skarb brązowy składający się z 7 naramienników oraz 3 szpil. Prócz tego natrafiono na liczne fragmenty naczyń, narzędzi zarówno metalowych jak i kamiennych oraz kości zwierząt.

Zabytki pozyskane w trakcie badań wykopaliskowych znajdują się obecnie w Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. Samo stanowisko, z racji swojego położenia jest niedostępne, ale doskonale widoczne z północnego brzegu jeziora - od strony wsi Mołtajny.

Oprac. Hanna Mackiewicz, OT NID w Olsztynie, 5.07.2014 r.