Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Szczepana - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Szczepana


kościół 1765 - 1770 Mnichów

Adres
Mnichów

Lokalizacja
woj. świętokrzyskie, pow. jędrzejowski, gm. Jędrzejów - obszar wiejski

Unikalny barokowy kościół drewniany z XVIII wieku o wysokich walorach architektonicznych z jednorodnym, rokokowym wyposażeniem

Historia

Data budowy kościoła nie jest znana. Właściciel Mnichowa na przełomie XIX i XX wieku, sędzia Wacław Jaskłowski, na podstawie roczników diecezji krakowskiej podał datę 1731 rok. Według innych źródeł w 1754 roku miał go ufundować krakowski archidiakon i właściciel Mnichowa Maciej Jerzy Łubieński. Taką datę przyjmował ksiądz J. Wiśniewski, który widział ją wyrytą na odrzwiach głównych budowli. Akt erekcyjny z 13 lutego 1770 roku zachowany w Aktach Grodzkich Chęcińskich jako fundatora wskazuje natomiast starostę budziszowskiego Stefana Dunin-Wąsowicza, który w tym roku odkupił dobra mnichowskie od ks. Łubieńskiego. Najczęściej przyjmuje się, iż fundacja miała miejsce w 1754 roku, a kościół wzniesiono w latach 1765-1770. Osoba architekta świątyni jest nieznana. Mniej więcej w tym samym czasie powstała dzwonnica, z chorągiewką na dachu, na której była data 1758 lub 1768 rok. W 1823 lub 1836 roku kościół przestał być filią parafii w Mokrsku i stał się świątynią parafialną. Po 1849 roku wykonano remont generalny kościoła. Kopuła i wieże zostały przykryte blachą. Około 1917 roku wymieniono gontowe pokrycie dachu na ocynkowaną blachę. W 1961 roku odnowiono gruntownie dzwonnicę. Kościół był remontowany w latach 1964, 1967-1969 i po 1975 roku. W latach 2007-2013 w ramach programu „Skarbiec Świętokrzyski. Szlak architektury drewnianej i średniowiecznej.” przeprowadzono remont generalny i zabezpieczono część podziemną kościoła. W chwili obecnej trwają prace przy elewacji zewnętrznej.

Opis

Kościół położony jest w centralnej części wsi, przy drodze krajowej numer 7 relacji Warszawa - Kraków, na otoczonym murowanym ogrodzeniem placu. Przed elewacją frontową stoi drewniana dzwonnica. Świątynię wzniesiono w stylu barokowym, wzorowano ją na kościołach murowanych. Jest to orientowana, jednonawowa budowla na planie krzyża łacińskiego. Prostokątna nawa przechodzi w krótkie prezbiterium, przecina ją transept, o płytkich ramionach. Od południa do prezbiterium przylega kaplica św. Stanisława, od północy zakrystia. Zachodnią część flankują dwie wieże. Pomiędzy nimi znajduje się chór muzyczny wsparty na dwóch słupach. Pomiędzy wieżami a ramionami transeptu zlokalizowane są kruchty boczne. Pod świątynią jest murowana krypta, powielająca jej plan. Kościół został wzniesiony w konstrukcji zrębowej z drewna modrzewiowego, na dębowych przyciesiach. Nawę, prezbiterium i transept przykrywają dwuspadowe dachy o więźbie storczykowej, z kalenicami na jednej wysokości. Na ich skrzyżowaniu wznosi się kopuła na ośmiobocznym bębnie, zwieńczona latarnią z arkadkami nakryta cebulastym hełmem z krzyżem. Wieże posiadają dachy namiotowe, zwieńczone latarniami, nakrytymi cebulastymi hełmami z krzyżami na gałkach. Kaplica i zakrystia przykryte są dachami dwupołaciowymi, a kruchty pulpitowymi. Wszystkie elewacje mają podobny wygląd: na otynkowanej podmurówce, z cokołem szalowanym poziomo deskami znajduje się okapnik na konsolkach, wyżej ściany oszalowano pionowo deskami na podwójną nakładkę i zwieńczono gzymsem, ponad który na wysokości nawy, prezbiterium i ramion transeptu wystają trójkątne naczółki, zwieńczone (poza elewacją frontową) krzyżem na gałce. Na wszystkich narożach widoczne są żłobkowane pilastry z korynckimi głowicami. Elewacja frontowa jest trójosiowa, podzielona parą pilastrów na trzy części. Na środku znajduje się otwór drzwiowy, nad nim wysokie okno. Elewacje boczne, zestawione są ze ścian wież, nawy, transeptu i prezbiterium, o tej samej wysokości. Ośmioboczna kopuła o narożnikach w formie pilastrów, w co drugiej ściance ma okno. Wnętrze posiada jednolity rokokowy wystrój drewniany z 2. połowy XVIII wieku, w którego skład wchodzą: ołtarz główny z obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem z XVII wieku, obrazami św. Macieja i Szczepana na zasuwie i rzeźbami Ojców Kościoła po bokach; ołtarze boczne przypisywane W. Rojowskiemu: w północnej części transeptu z  obrazem Ukrzyżowania, pomiędzy figurami Matki Bożej i św. Jana Ewangelisty, z rzeźbą z wizerunkiem Boga Ojca w zwieńczeniu oraz w południowej części transeptu z obrazem św. Jana Kalasantego, założyciela zakonu Pijarów, rzeźbionymi personifikacjami Wiary, Nadziei i Miłości i figurą św. Barbary w zwieńczeniu; konfesjonały, ambona, chrzcielnica i organy oraz portret księdza M. J. Łubieńskiego z 1767 r. w zakrystii. Dzwonnicę zbudowano w konstrukcji słupowo-ramowej, na podmurówce. Z zewnątrz jest ona oszalowana poziomo deskami. Jest to budowla dwukondygnacyjna, na planie czworokąta o ściętych narożach, z których dolny o lekko nachylonych ścianach jest większy. Kondygnacje oddziela daszek. Dzwonnicę przykrywa ośmiopołaciowy dach pod cebulastym hełmem z chorągiewką.

Zabytek ogólnie dostępny z zewnątrz, wewnątrz po uzgodnieniu z proboszczem.

Oprac. Nina Glińska, NID OT Kielce, 03.09.2014 r.

Bibliografia

  • Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. III: Województwo kieleckie J.Z. Łoziński, B Wolff (red.), z. 3: Powiat jędrzejowski (oprac. T. Przypkowski), Warszawa 1957, s. 23-24.
  • Adamczyk A., Kościoły drewniane w województwie kieleckim, Kielce 1998, s. 94-101.
  • Adamczyk A., Modras J., Polanowski L., Prace przy zabytkach architektury sakralnej i zabudowie miejskiej [w:] Cedro J. i inni (oprac.) Prace konserwatorskie w woj. świętokrzyskim w latach 2001-2012, Kielce 2014, s. 31-32.
  • Dettloff A., Rzeźba krakowska drugiej połowy XVIII w. Twórcy, nurty i tendencje., Kraków 2013, s. 140.
  • Dobrowolska K., Mnichów. Parafia pw. św. Szczepana Diakona i Męczennika. Dekanat jędrzejowski  [w:] ks. Tkaczyk P. (red.) Diecezja kielecka. Miejsca - Historia - Tajemnice, Kielce 2011, s. 304.
  • Kornecki M., Kościoły drewniane w Małopolsce, Kraków 1999, s. 174-175.
  • Łoziński J.Z., Pomniki sztuki w Polsce, t. I, Małopolska, Warszawa 1985, s. 429.
  • Mirowski R., Drewniane kościoły i dzwonnice ziemi świętokrzyskiej, Kielce 2002, s. 36-37.
  • Tkaczyk P., Kościół świetego Szczepana w Mnichowie. Zabytek drewnianej architektury sakralnej, Kielce 2003.
  • Wiśniewski J., Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Jędrzejowskim, Marjówka 1930, s. 292-294.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: barokowy

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_26_BK.65847, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_26_BK.1680