Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół pałacowo-parkowy - Zabytek.pl

zespół pałacowo-parkowy


pałac 1. poł. XIX w. Młoszowa

Adres
Młoszowa, Florkiewicza 1

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. chrzanowski, gm. Trzebinia - obszar wiejski

Założenie pałacowo-parkowe o charakterze romantycznym zostało zakomponowane na podstawie fikcyjnej historii rodziny Florkiewiczów.

Zespół ten uważany jest jeden z najciekawszych przykładów mistyfikacji w sztuce polskiej XIX w. Tworzące go obiekty mają znaczne walory architektoniczne i estetyczne, a park duże walory krajobrazowe.

Historia

Pierwsze wzmianki o Młoszowej pochodzą z XIV w. Do końca XVIII w. wieś należała do Młoszowskich, którzy prawdopodobnie pod koniec XVI w. zbudowali tu dwór i folwark. W 1802 r. posiadłość od kolejnych właścicieli, Wielopolskich, kupił, równocześnie z tytułem szlacheckim i herbem Ozdoba, adwokat z Kęt Kajetan Florkiewicz. W 1809 r. Florkiewicz przebudował dwór, a do 1839 r. wzniósł kilka nowych obiektów (m.in. oficynę „zegarową” i pawilon „arsenał”). Przebudowę i rozbudowę zespołu w 2. połowie XIX w. kontynuował syn Kajetana, Juliusz. Powstał rozległy i okazały zespół pałacowo-parkowy o charakterze romantycznym. Realizacja wizji rozbudowy założenia miała na celu uwiarygodnienie fikcyjnej historii o szlacheckim pochodzeniu mieszczańskiej rodziny Florkiewiczów i stworzenie legendy potwierdzającej barwną, „starożytną” przeszłość tego miejsca. Do realizacji tej idei wykorzystano m.in. informacje związane z historią Młoszowej oraz legendy. Ilustracją fantazji Florkiewicza były nowe, murowane z cegły i kamienia wapiennego budowle, liczne rzeźby, epitafia wmurowane w ściany budynków i nazwy części parku. Na fundamentach dworu w latach 1859-1869 powstał okazały neogotycki pałac z kaplicą. Na terenie zespołu wzniesiono także m.in. baszty: Florkiewiczów, Szwedzką, Dorotkę, Pawią Stopę, Kozacką i Rondel Hajduków, oraz bramy: Królewską, św. Floriana, Rezydentów i furtę Senatorską. Przy alejkach parkowych ustawiono kilkanaście kamiennych rzeźb i posągów, m.in. rzekomo odkopany w tym miejscu posąg Światowida. Autorem niektórych rzeźb (m.in. pomnika konnego Jana III Sobieskiego, lwów na mostku i posągu św. Floriana) był Franciszek Wyspiański, ojciec Stanisława. Powstała też fikcyjna mogiła żołnierzy szwedzkich, którzy w rzeczywistości nigdy w Młoszowej nie stoczyli żadnej bitwy. W ciąg murów wbudowany został tzw. Bastion Belwederski pełniący funkcję punktu widokowego. W 1896 r. drogą koligacji rodzinnych właścicielem posiadłości został Juliusz Potocki, który w 1898 r. gruntownie przebudował i rozbudował pałac według projektu krakowskiego architekta Zygmunta Hendla. Projektant nadał pałacowi modną w owym czasie w architekturze rezydencjonalnej formę francuskiego renesansu z przełomu XVI i XVII w., zwaną stylem Henryka IV. Częściowemu przekształceniu uległo również otoczenie pałacu. W 1910 r. posiadłość kupiła katowicka huta „Sylwana”. Ostatnim właścicielem majątku w 1912 r. został Jan Szembek, który nie prowadził w zespole pałacowym większych prac remontowo-budowlanych. W 1945 r. nieruchomości przejął Skarb Państwa. W 2. połowie XX w. zabudowania pałacowe służyły za mieszkania i placówki szkolne. W 1998 r. otrzymała je w użytkowanie Akademia Ekonomiczna w Katowicach, która zamierzała otworzyć w Młoszowej swoją filię, ale zamiaru tego nie zrealizowano. Szkody górnicze związane z działalnością pobliskiej kopalni węgla kamiennego „Siersza” doprowadziły do zawalenia się Bramy Królewskiej i znacznej części muru otaczającego park, zaburzeniu uległ też system wód gruntowych na terenie zespołu. Uzyskane z funduszu szkód górniczych odszkodowania pozwoliły na prowadzenie w ostatniej ćwierci XX w. kompleksowych prac remontowych i konserwatorskich, które uchroniły zespół przed degradacją. Obecnie obiekty zabytkowe w zespole nie są użytkowane. Cały założenie zamierza przejąć na własność Gmina Trzebinia. W przyszłości ma tu powstać wielofunkcyjne Centrum Sztuki i Biznesu - Romantyczny Zamek w Młoszowej.

Opis

Zespół pałacowo-parkowy zlokalizowany jest w środkowo-wschodniej części Młoszowej, po północnej stronie drogi do Trzebini. Założenie o obrysie nieregularnego wieloboku zajmuje obszar o urozmaiconej konfiguracji, na wyniesieniu terenu, otoczony pozornymi fortyfikacjami. W kamiennym murze znajduje się m.in. baszta Trębacka, bastion Belwederski i brama św. Floriana, główny wjazd na teren zespołu. W pobliżu bramy usytuowany jest budynek tzw. arsenału. W centralnej części założenia stoi pałac, z którym łączy się Brama Królewska z przejściem do parku. W jej sąsiedztwie usytuowana jest Baszta Florkiewiczów, a na południe od rezydencji oficyna „zegarowa”. Przed pałacem zachowały się pozostałości stawu, z kamiennym mostkiem ozdobionym posągami lwów. W północno-zachodniej i południowo-wschodniej części założenia usytuowane są budynki szkolne i gospodarcze oraz boisko sportowe z 2. połowy XX w. Całą wschodnią i południową część zespołu zajmuje malowniczy park krajobrazowy o powierzchni ponad 7 ha, z czytelną siecią alejek i ścieżek oraz licznymi drzewami o wymiarach pomnikowych. W parku zachowało się kilkanaście kamiennych rzeźb (m.in. figura św. Floriana, Światowid, Matka Boska), „mogiła” żołnierzy szwedzkich, a także kilka obiektów małej architektury ogrodowej (m.in. kamienne ławki, pozostałości altany).

Dostęp do zabytku ograniczony. Park dostępny w całości, obiekty zabytkowe dostępne tylko z zewnątrz.

Oprac. Tadeusz Śledzikowski, OT NID w Krakowie, 03.11.2014 r.

Rodzaj: pałac

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_ZE.57544, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_ZE.30660