Usytuowanie i opis

Grodzisko znajduje się ok. 500 m na północny wschód od miasta, na prawym brzegu Baryczy. W bezpośrednim sąsiedztwie założenia obronnego jest zlokalizowane cmentarzysko szkieletowe.

Grodzisko zachowało się w formie nasypu wysokości ok. 1 m, na planie zbliżonym do owalu o wymiarach 130 x 110 m.

Historia

W wyniku badań wykopaliskowych ustalono, że grodzisko jest datowane na X-XIV wiek, cmentarzysko szkieletowe na 2 połowę XII - XIV wieku.

Najstarsza wzmianka o grodzie kasztelańskim w Miliczu pochodzi z bulli papieża Innocentego II z 1136. W bulli z 1155 r. również znajduje się informacja o kasztelanii w Miliczu, będącej w posiadaniu biskupstwa wrocławskiego.

W XIII wieku Milicz był po części własnością biskupstwa, po części księcia. W 1249 została zawarta ugoda między księciem a kapitułą katedralną dotycząca stosunków prawno-własnościowych w tym uprawnień kasztelanów. Znaczenie urzędników książęcych z czasem znacznie zmalało. Nie istnieją żadne informacje o kasztelanie książęcym z XIV wieku. W Regesten zur Schlesischen Geschichte wymieniani są kasztelani biskupi: przed rokiem 1249 - Sdislaus, w roku 1251 - Wojciech Racławic ze Strzelina, w 1291 roku - Mroczko Wezenberg i książęcy: przed rokiem 1249 - komes Nachezjusz, w roku 1250 - Stefan z Wierzbnej. U schyłku XIII w. lub na początku XIV w. powstała nowa siedziba kasztelanów, na lewym brzegu Baryczy, ok. 500 m na zachód od centrum miasta.

Stan i wyniki badań

Badania amatorskie, prawdopodobnie powierzchniowe odbywały się już pod koniec XIX wieku. Badania powierzchniowe, urzędowe przeprowadzono w okresie międzywojennym, natomiast powierzchniowe w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski w 1984. W 1953 roku Konserwator Zabytków Archeologicznych przeprowadził badania sondażowe, zaś wykopaliskowe w latach 2003-2006 - Instytut Archeologii i Etnologii PAN Oddział we Wrocławiu w ramach projektu pt.: „Socjotopografia lokalnego ośrodka władzy w państwie piastowskim na przykładzie Milicza”.

W trakcie ostatnich badań założono kilka wykopów. W wykopie w części wschodniej grodziska odkryto m.in. pozostałości wału ziemnego z rusztem z dębowych belek. Czas powstania tych umocnień określono na lata po 960 roku. Z kolei w wykopie zachodnim założonym ok. 30 od wału odkryto relikty kamiennej budowli o nieznanym przeznaczeniu.

Według badaczy pierwotnie gród zajmował mniejsze terytorium. W drugiej połowie XII wieku lub pod jego koniec zdecydowano się na przebudowę. W tym celu pierwotny wał został częściowo rozebrany, a na jego miejscu powstała zabudowa mieszkalna i gospodarcza. Nowymi umocnieniami objęto większy obszar. Obiekt widoczny do dnia dzisiejszego to pozostałości grodu po XII-wiecznej „modernizacji”. Oprócz elementów konstrukcji i zagospodarowania wnętrza założenia obronnego odkryto wiele zabytków ruchomych: fragmenty ceramiki, przęśliki, ostrogi, fragmenty wędzideł, kości zwierzęce, żużle.

Cmentarzysko szkieletowe było badane w 1953 przez Andrzeja Gałuszkę i Martę Młynarską, zaś w latach 1960-62 przez Andrzeja Kudłę i Brunona Miszkiewicza. Odkryto 461 grobów, a w nich mi.in kabłączki skroniowe, pierścionki, groty, noże, monety.

Zabytek dostępny. Grodzisko i cmentarzysko szkieletowe oznaczono kamiennymi tablicami informacyjnymi. W pobliżu przebiegają szlaki: piesze lub pieszo-rowerowe (niebieski szlak „Archeologiczny”, czarny szlak „Wzgórz Cieszkowskich”, szlak żółty - dookoła Milicza) i kajakowy.

Oprac. Donata Trenkler, OT NID we Wrocławiu, 01.12.2014 r.