Stanowi przykład świątyni o cechach architektury neoromańskiej i neogotyckiej na Mazowszu.

Historia

Inicjatywę wybudowania kościoła w Milanówku podjęli mieszkańcy letniska, które od 1899 roku po parcelacji majątku Lasockich, gwałtownie zaludniało się mieszkańcami nowobudowanych willi i pensjonatów. Na popularność Milanówka miało wpływ jego położenie przy trasie kolei Warszawsko-Wiedeńskiej i powstanie stacji w 1901 roku. W latach 1903-1904 rozpoczęto społeczną zbiórkę pieniędzy na budowę kościoła, a w 1907 roku członkowie firmy „Lasocki i S-ka” podarowali plac pod jego budowę. Powstała na nim drewniana kapliczka z ołtarzem. W latach 1910-1912 wybudowano murowany, jednonawowy kościół z wieżą wg projektu Tadeusza Okunia (Okonia) z 1908 roku. Świątynia należała do parafii żukowskiej do 1928 roku, kiedy Aleksander Kakowski metropolita warszawski erygował w Milanówku odrębną parafię św. Jadwigi Śląskiej. Wezwanie to nadano dla upamiętnienia imienniczek świętej - żony i zmarłej córeczki właściciela dóbr milanowskich. W latach 1944-45 w parafii znalazła siedzibę Kuria Metropolitalna, a na pobliskiej plebanii była przechowywana urna z sercem Fryderyka Chopina, wyniesiona z kościoła św. Krzyża podczas powstania warszawskiego. W latach 1946-49 podjęto się rozbudowy świątyni wg projektu Stanisława Leszczyńskiego. Dobudowano dwie nawy, transept i prezbiterium. Wnętrze ozdobiły polichromie autorstwa Zygmunt Wieniawy-Narkiewicza, które w 1971 roku zamalowano. W 1951 roku podwyższono wieżę. Konsekracji kościoła dokonał kardynał Stefan Wyszyński w 1957 roku. Budynek był remontowany m in. w 1961 roku i w latach 1990-1997.

Opis

Kościół znajduje się w centrum miasta po pn. stronie torów kolejowych dawnej linii Warszawsko-Wiedeńskiej, na niewielkiej parceli u zbiegu ul. Kościuszki, Kościelnej i Królowej Jadwigi. Budynek jest murowany, otynkowany z uwidocznionym kamiennym detalem. Po rozbudowie zyskał formę trójnawowej bazyliki z transeptem, założonej na planie krzyża łacińskiego, z prezbiterium zamkniętym trójbocznie i ujętym po bokach kaplicami. Wysoka wieża z 1912 roku założona na rzucie kwadratu wyrasta tuż za fasadą od zachodu. Urozmaiconą bryłę kościoła wieńczą dachy dwuspadowe i połaciowe kryte dachówką i blachą, z sygnaturką na przecięciu naw. Smukła fasada kościoła zwrócona do pd. narożnika posesji zachowała wygląd z pierwszego etapu budowy kościoła. W jej dekoracji dominują elementy głównie neoromańskie, ale też i neogotyckie. W przyziemiu, na uwagę zwraca, oblicowany kamiennymi ciosami trójarkadowy, zadaszony podcień nad portalami wsparty na skręconych kolumnach. Powyżej znajduje się triforium w półkolistej płycinie ozdobionej detalem kamiennym. Frontową elewację zwieńczoną trójkątnie, a ujętą po bokach uproszczonymi sterczynami, w górnej partii zdobi fryz arkadowy z wąskimi oknami. Analogiczny został powtórzony na elewacjach transeptu. Podobny repertuar form dekoracyjnych ma monumentalna wieża przy fasadzie. Wygląd jej poszerzonej górnej partii nawiązuje do elementów średniowiecznej architektury obronnej tzw. machikuł czyli rodzaju ganku wspartego na kroksztynach z wąskimi otworami strzelniczymi. Powyżej znajduje się znacznie później dobudowana, wieloboczna kondygnacja zwieńczona iglicą. Dekorację pozostałych elewacji stanowią szkarpy, kamienny detal partii przyziemia i łuków nadokiennych, półkoliste otwory wejściowe i okienne o różnych rozmiarach. Rytm podziałów wnętrza nadają wysokie arkady wsparte na wielobocznych filarach i półfilarach z uproszczonymi bazami i głowicami. Najcenniejszym elementem wyposażenia świątyni jest obraz z 2 połowy XIX wieku autorstwa Wojciecha Gersona, znajdujący się w prawym ramieniu transeptu. Przedstawia Marię z Dzieciątkiem. Pierwotnie znajdował się w głównym ołtarzu kościoła.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Małgorzata Laskowska-Adamowicz, OT NID w Warszawie, 16.10.2014 r.