Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. Przemienienia Pańskiego - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. Przemienienia Pańskiego


kościół XIII w. Mieszkowice

Adres
Mieszkowice

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. gryfiński, gm. Mieszkowice - miasto

Fara miejska o doskonale czytelnych fazach budowy – od stylu przejściowego pomiędzy romanizmem a gotykiem po późny barok i neogotyk.

Zachowany ceglany wczesnogotycki portal – dzieło znakomitego warsztatu. Wewnątrz pełne wyposażenie neogotyckie. Kościół stanowi dominantę architektoniczną zabytkowego miasta.

Historia

Nazwa Mieszkowice (niem. Bärwalde) pojawia się w źródłach po raz pierwszy w 1295 r., pierwsza wzmianka o kościele i zarazem Mieszkowicach jako mieście datowana jest na 1.06.1298 r., kiedy to margrabia brandenburski Albrecht przekazał patronat nad kościołem myśliborskiej kanonii kolegiackiej. Jeszcze w 2. połowie XIII w. powstała budowla na rzucie prostokąta z wieżą od zachodu o szerokości równej nawie. Mury tej budowli do 2/3 wysokości korpusu nawowego dzisiejszego kościoła wzniesiono ze starannie obrobionej kostki granitowej. W pierwszej fazie powstał m.in. zachodni granitowy portal wieży o uskokowych ościeżach oraz niewielkie ostrołukowe okna korpusu nawowego, których  pozostałością jest fragment granitowego ościeża nad portalem elewacji południowej. Na drugą wczesnogotycką fazę budowy przypada podwyższenie korpusu nawowego, tj. wzniesienie górnych ceglanych partii ścian oraz powiększenie okien, ujętych w schodkowane, profilowane ceglane ościeża. Wnętrze kościoła nadal przykryte było  stropem, położonym jednak wyżej niż poprzednio. Ukończenie tej fazy budowy wiąże się zapewne z poświęceniem ołtarza p.w. Najświętszej Marii Panny, co nastąpiło w 1320 r. Zapewne po połowie XV w. rozebrano dotychczasową ścianę wschodnią nawy kościoła nieznacznie przedłużając ową nawę w ku wschodowi i dobudowując do niej krótkie, sklepione, zamknięte sześciobocznie prezbiterium. Prawdopodobnie do tej samej fazy budowy należy wzniesiona z cegły, środkowa i górna partia wieży (wzmiankowanej po raz pierwszy w 1485 r., a w 1500 r. określonej jako dzwonnica). Wkrótce potem do ściany północnej korpusu nawowego dobudowano piętrową sklepioną dwuprzęsłową zakrystię, której mury stanowią obecnie wschodnią część nawy bocznej. Ta ostatnia zaś powstała w trakcie generalnej rozbudowy kościoła, którą przeprowadzono zapewne w końcu XV, lub na pocz. XVI w. Rozebrano wówczas północną ścianę nawy głównej i po zachodniej stronie zakrystii dostawiono nawę boczną niższą od głównej. Całość przekryto sklepieniami – gwiaździstym nad nawą główną, krzyżowo-żebrowym nad nawami bocznymi. Jednocześnie do pozostawionej bez większych zmian południowej elewacji bocznej dobudowano szkarpy konieczne dla utrzymania statyki sklepień. Na koniec, być może już w początkach XVI w. dobudowano do starszej, południowej ściany korpusu nawowego dwukondygnacyjną zakrystię.

W 1350 r. kościół był pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny. W 1446 r. jako drugi patron świątyni wymieniany jest św. Jakub.  Na kolejne lata przypadają fundacje licznych ołtarzy. – w 1368 r.  bractwa Kalandu, w 1432 r. Bożego Ciała, w latach 1473, 1485, i 1500 – kolejnych ołtarzy o różnych wezwaniach. Przez całe średniowiecze patronat nad kościołem w Mieszkowicach sprawowała kanonia myśliborska. W XIV w. za czasów margrabiów z rodu Wittelsbachów proboszczem w Mieszkowicach był Dietrich von Mörner. W 1347 i 1350 r. określany jako prepositus, później pełnił on godność kanclerza na dworze margrabiów brandenburskich. W 1430 r. Mieszkowice stały się siedzibą oficjała – przedstawiciela biskupów kamieńskich, zarządzającego archidiakonatem czelińskim. Około 1540 r. kościół został przejęty przez ewangelików. W latach 1650-1673 proboszczem w Mieszkowicach był Lockelius, który opisał wypadki wojny 30-letniej. Według rycin Meriana (z ok. 1650 r.) i Petzolda (z 1712 r.) wieża ówczesnego kościoła zwieńczona była wysokim, spiczastym hełmem. W 1752 r. wieża ta spłonęła, a następnie odbudowana została w formach późnobarokowych (prace ukończono według jednych źródeł w 1782, według innych – w 1788 r.). W 1849 r. przeprowadzono restaurację kościoła, zmieniając m.in. formę portali. W wyniku następnej restauracji w 1882 r. usunięto te portale, zastępując je nowymi, wykonano nowe portale boczne, przedłużono okna nawy ku dołowi, wykonano laskowanie okien prezbiterium, przemurowano duże partie murów i sklepienia, założono empory boczne oraz wykonano nowe, neogotyckie wyposażenie wnętrza. Kolejny remont świątyni miał miejsce w 1909 r. Dnia 6.08.1945 r., kościół został poświęcony jako rzymskokatolicki. 20.02.1946 r. została erygowana parafia w Mieszkowicach. W okresie powojennym zmieniono pokrycie dachu z łupku na blachę, a we wnętrzu kolorystykę empor (z ciemnej na jasną) oraz układ ławek. W 1997 r. wykonano remont organów.

Opis

Kościół położony w centrum miasta, bezpośrednio na południowy zachód od rynku i stojącego w jego pierzei ratusza, u zbiegu ulic Kościelnej i Dąbrowszczaków. Gotycki, z partiami o stylistycznych cechach wczesnego gotyku i neogotyku oraz późnobarokowym zwieńczeniem wieży. Orientowany. Dwunawowa, czteroprzęsłowa pseudobazylika z nawą boczną od północy, prostokątną wieżą nieco szerszą od nawy głównej od zachodu oraz prostokątną zakrystią od południa. Nawa główna nakryta dwuspadowym dachem, z północną połacią sięgającą nad nawę boczną i z pięciopołaciowym zamknięciem od wschodu. Nad dwukondygnacyjną zakrystią poprzecznie usytuowany dwuspadowy dach o kalenicy dochodzącej do gzymsu wieńczącego nawę główną. Trzon wieży zwieńczony tarasem z wieżyczkami w narożach. Wyższa barokowa kondygnacja wieży zwieńczona czworobocznym dwukondygnacyjnym hełmem. Kościół murowany – dolne partie wieży i ścian bocznych korpusu ze starannie obrobionej kostki granitowej, pozostałe partie – z cegły w wątku wendyjskim i mieszanym, górna kondygnacja zwieńczenie wieży ceglana, otynkowana. Dachy kryte dachówką karpiówką, hełm wieży blachą ocynkowaną. W zach. elewacji wieży granitowy ostrołukowo zamknięty portal o dwuuskokowych ościeżach. Dolna, kamienna kondygnacja wieży oddzielona fryzem wnękowym od górnej, ceglanej, podzielonej z każdej strony trójką dwudzielnych ostrołukowych blend. Powyżej kolejnego fryzu wnękowego, w zwieńczeniu trzonu wieży rozmieszczone niskie dwudzielne blendy zamknięte łukiem odcinkowym. Każda ze ścian najwyższej barokowej kondygnacji wieży przepruta półkoliście zamkniętym otworem dzwonnym ujętym po bokach pilastrami, dźwigającymi gzyms wieńczący. W trójkątnych naczółkach na osi otworów rozmieszczone tarcze zegarowe. Mury korpusu nawowego i prezbiterium oszkarpowane. Otwory drzwiowe i okienne zamknie te ostrołukowo. W elewacji południowej zachowany wczesnogotycki dwudzielny portal o profilowanych ościeżach i archiwoltach oraz zdobionych ornamentem roślinnym impostach. Pozostałe dwa portale boczne w elewacja południowej i północnej – neogotyckie, o zwieńczeniu w formie wimpergi. Okna duże, ostrołukowe, w korpusie nawowym i zakrystii – o profilowanych ościeżach, w prezbiterium – rozglifione o gładkich ościeżach,  przedzielone laskowaniem, w  południowej ścianie korpusu i w prezbiterium – dwudzielne, w północnej elewacji korpusu i w zakrystii – trójdzielne. Południowa ściana korpusu zachowała artykulację z wcześniejszych faz budowy. Do ok. 2/3 wysokości oryginalny mur z kamienia, wyżej – z cegły, przepruty wysokimi i wąskimi oknami gotyckimi. Ceglana partia muru wydzielona od dołu i od góry ceramicznymi fryzami o motywie czwórliścia, podzielona regularnie rozmieszczonymi, ostrołukowymi blendami o profilowanych krawędziach, nad którymi biegnie wałek zagierowany nad oknami. Szkarpy ceglane wyraźnie dobudowane wtórnie, co najlepiej widoczne jest przy ostatniej szkarpie od wschodu, zasłaniającej  zamurowany otwór okienny. Elewacje zakrystii dobudowanej do południowej ściany korpusu opięte narożnymi szkarpami, podzielone dwoma  gzymsami. W wysokiej wnęce na osi elewacji południowej usytuowany otwór wejściowy zamknięty łukiem odcinkowym, a nad nim duże okno wchodzące w pole szczytu podzielonego ostrołukowo zamkniętymi blendami i lizenami przechodzącymi w sterczyny.  Boczne elewacje zakrystii podzielone ostrołukowymi blendami. Północna ściana korpusu, znacznie niższa od południowej, w dolnej partii wymurowana z wtórnie użytego materiału kamiennego. W części wschodniej wyraźnie czytelne wtopione obecnie w nawę boczną pozostałości dawnej piętrowej zakrystii  o kondygnacjach oddzielonych gzymsem. Elewacje prezbiterium przeprute wąskimi wysmukłymi oknami, ozdobione fryzem podokapowym o motywie czwórliścia.      

Wewnątrz pierwsze przęsło nawy głównej oddzielone od zachodu łukiem triumfalnym tworzy wraz z apsydą ołtarzową przestrzeń prezbiterium. Nawa boczna niższa od głównej, otwarta na nią ostrołukowymi arkadami na czworobocznych filarach. Boczne ściany nawy głównej podzielone lizenami, na których wsparte opory sklepienia. Nawa główna nakryta sklepieniem gwiaździstym, prezbiterium – dziewięciopolowym sklepieniem żebrowym, nawy boczne i zakrystia – sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, kruchta wieżowa – stropem belkowym. W zachodnim przęśle nawy głównej oraz w nawie bocznej – zachowane drewniane neogotyckie empory. W kruchcie podwieżowej przy ścianie wschodniej wbudowany neogotycki ceglany ganek prowadzący na emporę organową.   Z dawnego wyposażenia zachowana jedynie chrzcielnica z wapienia gotlandzkiego, zdobiona bogatą dekoracja reliefową, pocz. XIV w? oraz figury ewangelistów św. Marka i św. Łulkasza, pocz. XVII w. Pozostałe elementy wyposażenia neogotyckie, głównie z 1882 r: ołtarz główny z obrazem „Wniebowstąpienie” C. G. Pfannschmidta, ambona, organy firmy Mannborg, rzeźbiona boazeria w prezbiterium, cztery świeczniki wiszące w typie korony w nawie, oraz ławy.

Obiekt dostępny na co dzień, ewentualnie po uprzednim zgłoszeniu do ks., proboszcza.

Oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 25-10-2015 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  inna

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BK.109029, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_BK.434151