wiatrak koźlak - Zabytek.pl
Adres
Mierzyn, Welecka
Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. policki, gm. Dobra (Szczecińska)
Obiekt stanowi unikatowy przykład wiejskiego (ludowego) budownictwa przemysłowego, a także oryginalny akcent w krajobrazie kulturowym.
Historia
Wiatrak wzniesiony został ok. 1830 r. i należał do rodziny Küster, która posiadała 12 morgowe gospodarstwo rolne. W 1901 r. ówczesny właściciel młyna Otto Küster był członkiem zarządu cechu młynarzy. Wiatrak był kilkakrotnie modernizowany: kon. XIX w. - skrzydła żaluzjowe, lata 30. XX w. - skrzydła płachtowe, silniki elektryczne. Po 1945 r. zagrodę młynarza przejął Józef Władyka, repatriant z woj. stanisławowskiego. Wiatrak (młyn) działał do 1950 r., a po zamknięciu produkcji maszyny przeniesiono do innego obiektu. W następnych latach budynek pełnił funkcje magazynowe, nieremontowany popadał w ruinę. Obecnie obiekt stanowi własność prywatną, jest po częściowym remoncie i pełni funkcję ekspozycyjną.
Opis
Wiatrak zlokalizowany jest we wschodniej części wsi Mierzyn, po południowej stronie ul. Wieleckiej (k. nr 51), w rozwidleniu dróg: Wielecka - Spiska. Wiatrak posadowiony pośrodku działki, otoczony drzewami liściastymi i krzewami.
Obiekt o typowym planie i bryle, założony na rzucie kwadratu o boku ok. 7 m, wieżowy (prostopadłościenny), trzykondygnacyjny, z dachem dwuspadowym krytym gontem. Konstrukcja nośna oparta jest na tzw. koźle (stąd nazwa wiatraka), składającym się ze skrzyżowanych podwalin (przyciesi) oraz pionowego słupa (sztembra) obudowanego ramą (siodłem), umożliwiającym obrót budynku wokół osi pionowej za pomocą dyszla. Na siodle ułożone są belki izbicowe, a na nich belki konstrukcyjne ściany mącznej i wietrznej wiatraka. Szkieletowa konstrukcja ścian oparta jest słupach, spiętych ryglami i zastrzałami; od zewnątrz odeskowane, a ściana mączna obita gontem. Kondygnacje dzielone stropami drewnianymi, belkowymi nagimi. Dach o konstrukcji krokwiowo-jętkowej.
Na trzeciej kondygnacji znajduje się mechanizm napędowy, tj. drewniane koło paleczne, osadzone poprzecznie na wale skrzydłowym, obracanym wirowaniem czterech skrzydeł (o zapierzeniu płachtowym).
Brak urządzeń młyńskich - przemiałowych.
Obiekt dostępny (widoczny) z zewnątrz, z ul. Wieleckiej i Spiskiej.
Wejście na teren działki i do wnętrza po uzgodnieniu z właścicielem.
Oprac. Waldemar Witek, OT NID Szczecin, 11.12.2014 r.
Rodzaj: wiatrak
Styl architektoniczny: nieznana
Materiał budowy:
drewniane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BL.29738, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_BL.45624