1600 r. i zawiera późnorenesansowy rdzeń. Kościół ma również wartości artystyczne, szczególnie malarski wystrój jego wnętrza. W kościele zachowany jest też mający wartości artystyczne neoklasycystyczny, ozdobiony popiersiami pomnik nagrobny radcy handlowego i najznaczniejszego w Międzylesiu kupca bławatnego Josepha Christopha Ludwiga († 1810) oraz jego żony. To jeden z nielicznych tego typu zachowanych pomników nagrobnych na Ziemi Kłodzkiej.

Historia

W czasie reformacji katolicy z Międzylesia utracili na rzecz protestantów kościół par. pw. Bożego Ciała, ale zachowali cmentarz na Przedmieściu Kłodzkim. Na jego terenie wznieśli w 1617 r. własny kościół, zbudowany podobnie jak nowy, protestancki kościół w Międzylesiu, późnorenesansowy z elementami neogotyku. Było to przejawem ideowo-artystycznego zjawiska występującego w architekturze ok. 1600 r. i świadomej archaizacji. Katolicki kościół Św. Barbary został wzniesiony jako mniejszy od protestanckiego, jednowieżowy lub bezwieżowy, z wysoką nawą, zapewne dla pomieszczenia dwukondygnacjowych empor oraz z przybudówką z lożą patronacką na piętrze. Wnętrza kościoła nakryto drewnianymi stropami, zapewne malowanymi. W nawiązaniu do gotyku zestawiono niższe prezbiterium i wyższą nawę, prezbiterium opięto przyporami oraz oświetlono wnętrza kościoła ostrołucznymi oknami w dwustronnie rozglifionych niszach. Okna prezbiterium ujęto kamiennymi, profilowanymi obramieniami. W 1643 r., w czasie wojny trzydziestoletniej kościół został zniszczony. Długo go nie odbudowywano, ponieważ katolicy przejęli par. kościół protestancki. Dopiero w 1670 r., wykonano niezbędne prace, stosując bardzo oszczędne środki formalne. Dobudowano lub podwyższono wieżę w fasadzie, którą nakryto cebulastym hełmem. Dostawiono do prezbiterium pd., dwukondygnacjową przybudówkę, może z nowszą lożą patronacką. W prezbiterium i nawie założono nowe stropy. Dawny katolicki kościół Św. Barbary otrzymał początkowo status kaplicy cmentarnej, a następnie — kościoła cmentarnego. W XIX w. kościół był remontowany, m.in. w latach 1804, 1844 i ok. 1880-1910. W tej ostatniej fazie dokonano drobnych przebudów i zrealizowano polichromię wnętrza utrzymaną w stylu historyzmu z elementami neorenesansu, neoklasycyzmu i neobaroku.

Opis

Cmentarz z kościołem Św. Barbary zlokalizowany na pn.-wsch. od rynku. Kościół orientowany, murowany z kamienia i cegły, tynkowany, z wyodrębnionym, zamkniętym trójbocznie, oszkarpowanym prezbiterium, z wyższą nawą, czterokondygnacjową wieżą zachodnią z jednoprześwitowym hełmem oraz z dwiema przybudówkami przy prezbiterium. Prezbiterium i nawa nakryte odrębnymi dachami. Elewacje korpusu kościoła bez artykulacji, z cokołem. Profilowanym gzymsem koronującym zwieńczona tylko wieża. Ostrołuczne okna prezbiterium i dwa ostrołuczne otwory wejściowe, w prezbiterium oraz w wieży w kamiennych profilowanych obramieniach. Prezbiterium i nawa nakryte drewnianymi, odeskowanymi stropami. W zachodnią część nawy wbudowane drewniane chór muzyczny i empory wsparte na zróżnicowanych słupach, m.in. z brzuścami i impostami (drewniane budownictwo ludowe). Wnętrze kościoła ozdobione polichromią w odcieniach brązu, żółci z dodatkiem szarości i błękitu. Na ścianach prezbiterium namalowana kamienna licówka, a pod stropami prezbiterium i nawy — fryz z wicią akantu i z płycinami z rozetami. Nisze okienne ozdobione płycinami i ornamentem wstęgowo-cęgowym. Na podłuczu łuku tęczowego namalowane płyciny z wizerunkami aniołów, a na jego ścianie frontowej — płyciny z scenami z Ewangelii (Wskrzeszenie córki Jaira i Wskrzeszenie młodzieńca z Nain. Stropy prezbiterium i nawy zdobione jednolicie. Neorenesansowe, kasetonowe, dzielone listwami. Skrzyżowania listew podkreślone podwieszonymi, drewnianymi rozetami (architektura wnętrz szkoły berlińskiej 3 ćw. XIX w.). Pola kasetonów wypełnione malowanymi ze światłocieniem płycinami z rozetami na tle żółci lub szarawego błękitu. Balustrady chóru i empor pełne, także malowane, w nawiązaniu do polichromii stropu. Ozdobione płycinami z rozetami i wieńcami z liści laurowych. U dołu balustrad ozdobnie podcięte listwy (sztuka ludowa). Wyposażenie kościoła złożone z: barokowego ołtarza głównego z r. 1741 wykonanego przez rzeźbiarza Antoniego Nitscha z Międzylesia i stolarza Josepha Schrama, z barokowo-rokokowego ołtarza bocznego i z prospektu organowego z 2 poł. XVIII w. oraz z ambony w stylu historyzmu (4 ćw. XIX w.).

Zabytek dostępny przez cały rok, możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 20.08.2015 r.

Bibliografia 

• Bach A., Urkundliche Kirchen-Geschichte der Grafschaft Glatz, Breslau 1841.
• Berger A., Eine Übersicht über die Pfarreien und Kuratien der Grafschaft Glatz betreffend die Zeit von 1841-1946, Kirchlengen, Kreis Herford 1961.
• Brzezicki S., Nielsen Ch., Grajewski G., Popp D. (red.), Zabytki sztuki w Polsce. Śląsk, Wrocław 2006.
• Lutsch H., Verzeichniss der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien, Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Reg.- Bezirks Breslau, Breslau 1889, Band II.
• Patzak B., Mittelwalde im Kreise Habelschwerdt, Guda Obend 1931.
• Słownik geografii turystycznej Sudetów, T. 15, Kotlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy, Wrocław 1994.
• Volkmer, Hohaus, Geschichtsquellen der Graffschaft Glatz, Dritter Band, Constitutiones Synodi Comitatus Glacensis in causis religionis, 1559, Die Dekanatsbücher der Christophorus Neaetius 1560 und des Hieronymus Keck 1631, Habelschwerdt 1884.