Wojciecha, klasycystyczną dzwonnicę i plebanię należy do najcenniejszych zabytków sakralnych w powiecie chodzieskim. Kościół jest budowlą wzniesioną na murach z początku XVII wieku. W świątyni zachowało się wyposażenie z 2 poł. XVIII w.

Historia

Najstarsza wzmianka o parafii w Margoninie pochodzi z 1364 r. Margonin był miastem prywatnym należącym: w okresie od XIV-XV w. do Grzymalitów- Margońskich, na pocz. XVII w. do Rozdrażewskich, w XVII w. i pocz. XVIII w. do Gembickich, w XVIII w. do Ciecirskich, a następnie do Skórzewskich. Prawa miejskie Margonin uzyskał przed 1402 rokiem, odnowienie lokacji miasta miało miejsce w 1696 r. Pierwszy drewniany kościół parafialny w Margoninie usytuowany był w miejscu dzisiejszej plebani. W czerwcu 1414 r. biskup poznański Andrzej Łaskarz z Gocławia wystawił akt erekcyjny kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Wojciecha. Nowy kościół z cegły palonej wzniesiony został na obecnym miejscu, na początku XVIII wieku, przez ówczesnych właścicieli miasta Rodrażewskich. W styczniu 1737 r. w wyniku burzy uległ całkowitemu zniszczeniu. Odbudowany został w latach 1753-1755 z funduszy Baltazara Ciecierskiego przez Annę z Malechowskich Ciecierską dzięki staraniom proboszcza Jana Walickiego. Napis upamiętniający odbudowę kościoła oraz herby Abdank Malechowskich i Rawa Ciecierskich widnieje na łuku prowadzącym do prezbiterium. Kościół zbudowany został na murach poprzedniej świątyni. W podziemiach kościoła znajduje się krypta fundatorki kościoła i jej rodziny. Restaurowany był na początku XX wieku. W 1900 roku w miejscu drewnianej dzwonnicy postawiona została nowa murowana. W 1933 r. ukształtowano otoczenie świątyni, powstało granitowe ogrodzenie i tarasowe schody z wejściem od ulicy Kościelnej. W okresie okupacji niemieckiej budynek kościoła użytkowany był, jako magazyn artykułów przemysłowych i spożywczych. W 1950 r. odnowiono organy oraz odmalowane zostało wnętrze świątyni, wykonane przez artystę malarza Antoniego Juszczaka. W 1977 roku wykonano remont dachu, elewacji, dzwonnicy, schodów przy kościele oraz wnętrza, które odrestaurował artysta Mirosław Stopikowski.

Opis

Margonin leży w północnej Wielkopolsce, na pagórkowatym obszarze nad jeziorem Margonińskim przy drodze między Wągrowcem a Chodzieżą. Zespół sakralny składający się: z kościoła pw. św. Wojciecha, dzwonnicy z bramami, cmentarza przykościelnego otoczonego kamiennym ogrodzeniem oraz przylegającej od wschodu plebani z ogrodem znajduje się nieopodal rynku, przy ul. Kościelnej, prawdopodobnie na terenie dawnej osady przedkolacyjnej.

Kościół jest orientowany, na rzucie prostokąta, trójnawowy, trójprzęsłowy z prosto zamkniętym dwuprzęsłowym prezbiterium, do którego od północy przylega prostokątna zakrystia. Od zachodu do ściany przylega półkolista klatka schodowa. Zwartą bryłę kościoła nakrywają oddzielne dachy dwuspadowe nad nawą główną, nad prezbiterium i zakrystią. Wszystkie dachy pokryte są dachówką.

Kościół jest budynkiem murowanym z cegły, w wiązaniu gotyckim, został otynkowany, do wysokości korpusu opięty szkarpami, od strony południowej dwuuskokowymi. Elewacje posiadają otwory okienne zamknięte półkoliście. Otwory drzwiowe, zamknięte odcinkiem łuku, zaakcentowane są pilastrami. Późnobarokowy wystrój zewnętrzny świątyni, pochodzi z przebudowy z 1753 r. Dwukondygnacyjną elewację frontową zwieńczoną szczytem ze spływami, który podzielony jest gzymsami i zwielokrotnionymi pilastrami, w parterze na osi kościoła akcentuje bogaty portal. Portal ujęty jest w ukośne pilastry, zwieńczony falistym gzymsem, ponad nim umieszczono dekoracyjną wnękę. Otacza ją podobne, co portal, dekoracyjne obramienie zwieńczone falistym gzymsem. Przy szkarpie w fasadzie znajduje się okrągła wieżyczka z klatką schodową. Podobne ze spływami i pilastrami, rozwiązanie architektoniczne prezentuje szczyt wschodniej nawy oraz szczyt prezbiterium. Natomiast widoczne są różnice w wystroju architektonicznym w elewacji północnej i w południowej.

Pierwotnie na elewacji frontowej znajdowały się drewniane rzeźby. We wnęce w osi głównego wejścia do świątyni znajdowała się figura Matki Boskiej, w szczycie na gzymsach umieszczone były figury świętych.: Antoniego, Wojciecha, Michała Archanioła, Wawrzyńca, Stanisława Kostki. Mocno zniszczone rzeźby zostały zdjęte i niestety do tej pory nie powróciły na swoje miejsce.

Wnętrze kościoła nakrywa sklepienie żeglaste, w nawach cztery kwadratowe filary wspierają profilowane belkowanie, na które spływają pasy gurtowe. W stiukowo obramowanych polach sklepień znajduje się nowsza polichromia. W świątyni zachowało się wyposażenie z 2 poł. XVIII w. obejmujące trzy ołtarze, ambonę, rokokowe konfesjonały oraz obrazy: Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 1600 r. i Ukrzyżowanego z 1680 r.

Klasycystyczna dzwonnica wzniesiona w formie wolnostojącej dwukondygnacyjnej wieży z bramami powstała na przełomie XVIII/XIX w. Wzniesiona została na planie kwadratu, z umieszczoną w osi na poziomie parteru bramą przelotową oraz z dwoma bocznymi wejściami w formie arkad przylegających do niej z obu stron. Budowla murowana i otynkowana zaakcentowana została w górnej części arkadą, umieszczonymi powyżej okrągłymi okienkami oraz pilastrami w narożnikach. Dzwonnica jest nakryta dachem namiotowym, pokrytym dachówką.

Kościół dostępny do zwiedzania z zewnątrz i wewnątrz.

oprac. Radomiła Banach, OT NID w Poznaniu, 25-09-2015 r.