Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Jakuba Apostoła - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Jakuba Apostoła


kościół pocz. XIV w. Małujowice

Adres
Małujowice

Lokalizacja
woj. opolskie, pow. brzeski, gm. Skarbimierz

Kościół wyróżnia się na tle innych kościołów wiejskich fundowanych z okolicy Brzegu.

Podziw budzi skala założenia, wysoki poziom warsztatu budowalanego i artystycznego. Piękno polichomii gotyckich powstałych od końca XIV w. do 1483 r., które wypełnają wnętrze światyni zapiera dech w piersiach. Czyni to kościół w Małujowicach najcenniejszym i najpiękniejszym obiektem na popularnym Szlaku Polichromii Brzeskich.

Historia

Budowlę wzniesiono w XIII wieku. Można przypuszczać, że pierwszym fundatorem kościoła był książę wrocławski Henryk III, a zaplanowaną z rozmachem budowę przerwała rebelia możnych z 1266 r. oraz śmierć księcia. Jak wynika z ustaleń badaczy, do 1266 r. zbudowano prezbiterium i zakrystię – z tego okresu pochodzą maswerki oraz sklepienie krzyżowo-żebrowe z kamiennym detalem. Nawa powstała w latach 1270-1290, a późnym średniowieczu wzniesiono wieżę, kruchtę południową i portal przed głównym wejściem do świątyni. Ostatecznie bryła kościoła ukształtowała się w XV wieku. W latach 1309-1534 kościół należał do wrocławskich dominikanek. W latach 1534-1945 był własnością gminy ewangelickiej. W latach 1865-1870 pod nadzorem pierwszego pruskego konserwatora zabytków Ferdynanda von Quasta prowadzono w kościele szeroko zakrojone prace restauratorskie. Główny nacisk położono na rekonstrukcję polichromii, jednak prace dotyczyły także innych elementów wyposażenia, głównie kamiennego detalu. I tak – przekuto w granicie, z zachowaniem pierwotnej formy większość maswerków nawy (za wyjątkiem zamurowanego okna w ścianie południowej), zrekonstruowano także portal południowy, częściowo – górne części ościeży powyżej linii przewiązek baldachimowych w portalu zachodnim. Wszystkie okna w kościele były do 1870 r. szklone małymi, okrągłymi lub sześciobocznymi gomółkami, z których kilka przekazano do wrocławskiego muzeum. Witraże w prezbiterium zaprojektował Ferdynand von Quast, a wykonał autorem pozostałych jest Schmidt z Brzegu.

Opis

Kościół położony jest w środkowej części wsi, która w dużej mierze zachowała swój tradycyjny układ i zabudowę. Stanowi dominantę w otaczającym krajobrazie. Otoczony jest XV-wiecznym, kamiennym murem, przy którym od strony nawy znajduje się częściowo uszkodzony średniowieczny krzyż pokutny.

Świątynia jest orientowana, jednonawowa z prostokątnym, niższym prezbiterium i wieżą osadzoną nad zachodnią częścią nawy. Do prezbiterium od północy przylega niewielka, prostokątna zakrystia, do nawy od zachodu dostawiony jest portyk, a od południa – jednokondygnacyjna kruchta na rzucie zbliżonym do kwadratu. Nawa, prezbiterium i kruchty kościoła kryte są dachami dwuspadowymi, zakrystia – daszkiem pulpitowym. Wieżę wieńczy wysoki ośmioboczny ostrosłup murowany z cegieł i obity blachą. Kościół wzniesiony jest z cegieł, na kamiennej podmurówce, w wątkach wendyjskim i gotyckim (w górnej partii wieży i kruchtach). Budowla kryta blachą za wyjątkiem zakrystii krytej dachówką karpiówką kładzioną w koronkę.

Wewnętrzne ściany kościoła, od wysokości ok. 2 m nad posadzką po strop oraz częściowo – na ścianach szczytowych nawy ponad stropem - pokryte są gotyckimi polichromiami, wykonywanymi od końca XIV w. do ok. 1483 r. w kolejnych trzech fazach. Najstarszymi fragmentami są malowidła zachowane ponad stropem – wykonane w 4. ćwierci XIV w. (1370-1380?) przedstawiające Pokłon Trzech Króli i Zwiastowanie Pasterzom (na szczycie wschodnim) oraz Adam i Ewa, Stworzenie Ewy, Grzech Pierworodny, Wygnanie z Raju, Bóg Ojciec z aniołami (?) (na szczycie zachodnim). Postaci kształtowane są przy użyciu światłocienia, bez stosowania konturu, a przedstawienia pozbawione są głębi. Malowidła na ścianach prezbiterium powstały prawdopodobnie w 1. połowie XV w. i pokrywają całą powierzchnię ścian. Na ścianie północnej znajdują się: Drzewo Jessego, Adoracja Dzieciątka, Pokłon Trzech Króli oraz Zwiastowanie Pasterzom; na ścianie wschodniej Mater Misericordiae i Chrystus ukrzyżowany przez cnoty oraz dwaj prorocy; na ścianie południowej Wniebowzięcie, Ofiarowanie w świątyni i Dwunastoletni Jezus w świątyni, w górnej części – Elizeusz i Habakuk (?). Dekoracja nawy powstała przed 1483 r. i obejmuje sceny ze Starego Testamentu (na ścianie południowej), Nowego Testamentu (na ścianie północnej) oraz przedstawienie Sądu Ostatecznego (na ścianie wschodniej – tęczowej). 95 przedstawień w prostokątnych lub zamkniętych półkoliście polach rozmieszczono w pięciu poziomych pasach na ścianach południowej i północnej, a trzech – w części chórowej. Wolną przestrzeń między scenami testamentowymi wypełnia ornament roślinny. Co ciekawe, w małujowickim kościele ok. 640 desek stropu pokryto wzorami roślinnymi, zwierzęcymi, geometrycznymi i heraldycznymi.

Kościół jest bogato wyposażony w detal architektoniczny, w większości kamienny. Najcenniejszy jest reprezentacyjny portal zachodni (główny) z początku XIV w., wykonany z poziomo ułożonych bloków piaskowca, zamknięty ostrym łukiem, o szeroko rozglifionych, drobno profilowanych ościeżach z kolumienkami poprzedzielanymi pionowymi pasami wirujących rozet i muszli. W około 2/3 wysokości kolumienek znajdują się maswerkowe baldachimy z dekoracją roślinną, dwa analogiczne – przy podstawie tympanonu wypełnionego płaskorzeźbą przedstawiającą Koronację Matki Bożej, Pokłon Trzech Króli i Nawiedzenie. We wnętrzu światyni zachowało się również historyczne wyposażenie, w tym m.in.: gotycka chrzelnica, późnogotyckie tabernakulum, późnobarokowy ołtarz główny, renesansowa ambona, chór muzyczny z 1717 r., a także ława kolatorska z 1779 roku.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Joanna Banik, OT NID w Opolu, 29.05.2018 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: gotycki

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_16_BK.14737, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_16_BK.13817