Historia

Pierwotna siedziba dworska w Małkowie miała formę drewnianego gródka na kopcu, usytuowanego w pobliży przeprawy przez rzekę Wartę. Był to obiekt zapewne XIV- wieczny. Obecnie istniejącą rezydencję zbudowano najprawdopodobniej ok. 1820 -1830 r. na polecenie Pawła Biernackiego, żołnierza wojsk napoleońskich. Miał  on przebywać z cesarzem na  wyspie Elbie i zainspirować się wyglądem jednego z tamtejszych pałaców. Hipotetycznie jako autora projektu wymienia się Fryderyka Lessla. 

Budynek usytuowany został na planie prostokąta, parterowy o wysokim podpiwniczeniu, kryty czterospadowym dachem. Wejścia znajdowały się w elewacjach bocznych.

W 1875 r. majątek przeszedł na własność rodziny Pstrokońskich. Ok. 1905 r. rozpoczęła się przebudowa pałacu. Dobudowano wówczas dwa boczne portyki doryckie a ok. 1920 r. portyk środkowy i pseudo portyk od strony ogrodowej. Układ wnętrz pozostawiono bez większych zmian.

Kiedy właścicielkami zostały Maria i Walentyna Pstrokońskie, zapraszały do Małkowa malarzy, rzeźbiarzy i literatów, tworząc salon artystyczny. Malarz Zygmunt Andrychiewicz mieszkał w nim przez kilka lat. Przyjeżdżali także: Mela Muttermilch, Józef Rapacki i Stanisław Jagmin, W. S. Reymont. Na cześć noblisty  wystawiono w ogrodzie pomnik. 

Dziedziczki wspierały artystów zarówno gościną jak i mecenatem, kupując ich dzieła. Dzięki temu stały się posiadaczkami bogatego zbioru malarstwa, ceramiki i rzeźby. 

W czasie II wojny światowej zostały usunięte z pałacu przez Niemców, wówczas zapewne wywieziono dzieła sztuki, które latami gromadziły. Po zakończeniu działań wojennych majątek upaństwowiono. Początkowo w pałacu działała szkoła rolnicza, następnie zorganizowano oddział szpitala psychiatrycznego w Warcie. W latach 80 był własnością Politechniki Łódzkiej, obecnie jest własnością prywatną i pełni funkcję hotelową oraz restauracyjną. 

Opis

Pałac wraz z otaczającym go ośmiohektarowym parkiem usytuowany jest w centrum miejscowości, w pobliżu trasy z Sieradza do Warty. Wzniesiony został na wysokiej skarpie doliny Warty. Do obiektu prowadzi od wschodu droga zwieńczona murowaną bramą.

Klasycyzm, autorem projektu, wzorowanego na pałacu w San Martino na Elbie, był Fryderyk Lessel.

Obiekt wzniesiono na planie prostokąta. Od wschodu do bryły głównej przylegają trzy portyki, od zachodu prostokątny ryzalit, od północy i południa niewielkie przybudówki. Ma wysokość jednej kondygnacji, posiada wysokie podpiwniczenie i użytkowe poddasze. Przekryty jest płaskim czterospadowym dachem, poszczególne przybudówki posiadają dachy dwuspadowe lub płaskie.

Pałac wzniesiono z cegły ceramicznej pełnej na zaprawie wapiennej. Nad południowo- wschodnią partią piwnic zachowały się łukowe sklepienia ceramiczne. Więźba dachowa jest drewniana, stolcowa. Dach pokrywa blacha.

Wszystkie elewacje posadowione są na wysokim cokole, którego narożniki zdobią bonie. Znajdują się w nim okienka piwniczne, rozmieszczone zgodnie z osiami danej elewacji. Rolę fasady pełni elewacja wschodnia, do której prowadzi podjazd. Jest ona symetryczna, ma siedem osi, z których pierwsza, czwarta i siódma to  portyki kolumnowe. Każdy z nich posiada cztery kolumny doryckie. Główne wejście do budynku prowadzi przez środkowy portyk,  poprzedzony podestem ze schodami. Otwory okienne i wejściowy w osiach portyków ozdabiają profilowane opaski. Elewacja zwieńczona jest tryglifowym fryzem i gzymsem kostkowym. Portyki wieńczą trójkątne szczyty. Elewacja zachodnia, ogrodowa składa się z dziewięciu osi. Jej centralną, trójosiową partię stanowi płytki ryzalit z dwoma doryckimi kolumnami wspierającymi belkowanie i trójkątny szczyt. Między nimi umieszczone zostało wyjście na  taras, z którego schodami można zejść do ogrodu. Pozostałe osie tworzą prostokątne otwory okienne.

Elewacja północna posiada kolumnowy ganek ze schodami. W cokole ganku znajdują się drzwi ujęte dwoma pilastrami. Elewacja południowa, trójosiowa  ma również taras ze schodami. W partii cokołu tarasu umieszczono drzwi do pomieszczeń piwnicznych.

Wnętrze jest dwutraktowe od południa i trzytraktowe od północy. Na osi znajduje się hol wejściowy. Część pomieszczeń w zachodniej części budynku ma układ amfiladowy. 

Do czasów współczesnych nie przetrwała większość wyposażenia wnętrz. Zachował się  narożny kominek w jednym z pomieszczeń w zachodniej części budynku a także część sklepień piwnicznych. Obecny właściciel przystosował go do funkcji hotelowo- restauracyjnej, starając się zachować klimat obiektu. Wystrój większości pomieszczeń został odtworzony przy pomocy historyzujących mebli oraz innych elementów wyposażenia nawiązujących do bogatej historii dworu.

Obiekt jest dostępny cały rok. 

Oprac. Anna Michalska, OT NID w Łodzi, 29.01.2019 r.