Stanowi świadectwo historii wsi Lubinia Mała. Budynek o konstrukcji sumikowo-łątkowej oraz ryglowej o wypełnieniach drewnianych o takim przeznaczeniu należy do rzadkości na terenie Wielkopolski. Należy podkreślić, że jego architektura oraz detal czynią go unikalnym w skali regionu.

Historia

Wieś Lubinia Mała po raz pierwszy wymieniana jest w źródłach w XV wieku. W XVI i pocz. XVII w. przynależała do rodziny Suchorzewskich. Następnie przeszła w ręce Gurowskich. Prawdopodobnie jeszcze w XVII w. znalazła się w obrębie dóbr żerkowskich i była własnością Radomickach, a następnie Sapiehów. Majątek w Lubinii Małej oddawany był w dzierżawę. W 1783 r. jego dzierżawcą był Wojciech Jaraczewski. Do czasu parcelacji majątek w Lubinii Małej należał do właścicieli Żerkowa. Majątek we wsi zachował się w formie reliktu.

Budynek nazywany przez społeczność lokalną „dworem” jest jedyną tak dobrze zachowaną pozostałością założenia dworsko-folwarcznego. W decyzji o wpisie do rejestru zabytków określany jest jako budynek mieszkalny nr 97 tzw. dwór. Jego pierwotnej funkcji nie udało się dokładnie określić. W karcie ewidencyjnej obiektu określa się go jako „Dom urzędników majątku(?) tzw. „dwór”. W okresie parcelacji mieszkał w nim likwidator majątku. Budynek właściwego dworu dzierżawcy (właściciele majątku w Lubinii Małej, który wchodził j.w. wspomniano w skład dóbr żerkowskich nigdy nie mieszkali w/w majątku) usytuowany był w południowej pierzei dawnego podwórza folwarcznego i nie zachował się do czasów obecnych. Majątek w Lubinii Małej został rozparcelowany w okresie międzywojennym. Zabudowa podwórza została rozebrana w latach 50/60. XX wieku, w okresie istnienia Spółdzielni Produkcyjnej. W miejscu dawnej leśniczówki zbudowany został w 1939 roku kościół p.w. św. Andrzeja Boboli.

Dom urzędników majątku powstał prawdopodobnie w pocz. XIX w. - starsza część frontowa, gdyż widnieje na mapie katastralnej z lat 30. XIX w. Nowsze skrzydło boczne dobudowano prawdopodobnie w 3 lub 4 ćw. XIX w. Po II wojnie światowej w budynku znajdowały się mieszkania i świetlica wiejska, a później dyskoteka. Po 2000 roku został opuszczony i ulegał postępującej dewastacji. Gmina w Żerkowie, będąca właścicielem budynku zdołała go wyremontować. Przeprowadzone prace konserwatorskie uratowały go przed całkowitym zniszczeniem. Pełni funkcję świetlicy wiejskiej, gdzie mieszkańcy spotykają się przy okazji różnych wydarzeń dotyczących wsi. Prócz tego w budynku zaczęto gromadzić pamiątki związane z kulturą i przeszłością samej wsi i regionu, co stworzyło zaczątek „muzeum regionalnego” (izby regionalnej). W budynku powstała również biblioteka multimedialna. Obecne użytkowanie obiektu nie wpływa ujemnie na jego wartości zabytkowe. Obiekt w 2011 roku została zgłoszony do konkursu Generalnego Konserwatora Zabytków „Zabytek zadbany”. Obecnie służy jako klub i miejsce spotkań społeczności lokalnej.

Opis

Lubinia Mała położona jest przy trasie łączącej Jarocin z Gizałkami, 4 km na wschód od Tarców. Zespół dworsko-folwarczny zajmował niegdyś zachodnią część wsi. Dom urzędników zwany obecnie „dworem“ położony jest po południowej stronie szosy wiodącej przez wieś oraz po zachodniej stronie brukowanej drogi dojazdowej na teren nieistniejącego podwórza folwarcznego. Obiekt zwrócony jest frontem na wschód, a elewacją tylną na zachód w stronę drewnianego budynku dawnej stajni. Za domem rozciągał się niegdyś ogród i aleja prowadząca do tartaku i leśniczówki. Obecnie teren ten zajmują nieużytki i pozostałości szpalerów grabowych oraz skupisko starych dębów. Na południe od domu usytuowany jest dawny czworak, pozostałość po dawnej kolonii domów mieszkalnych robotników folwarcznych.

Dom założony na rzucie litery „L” i składa się z dwóch części: starszego korpusu posadowionego kalenicowo do drogi wiodącej na podwórze oraz nowszego skrzydła dostawionego do elewacji tylnej korpusu, pod kątem prostym. Ściany budynku w starszej części z belek dębowych o konstrukcji sumikowo-łątkowej, w nowszej z sosnowego drewna, konstrukcji ryglowej, oszalowane, posadowione na podmurówce z kamienia polnego zwieńczonego rolką ceglaną. Na zewnątrz szalowane, od wewnątrz wypełniane częściowo gliną z kawałkami cegieł, a następnie tynkowane. Dachy kryte dachówką karpiówką układaną podwójnie w koronkę. Połacie dachowe wykończone ozdobną listwą okapową o motywie łuków arkadkowych zwieńczonych trójlistnymi główkami. Elewacja frontowa 5-osiowa, z drzwiami na osi, poprzedzonymi drewnianym gankiem i schodami. Ganek został odtworzony w czasie ostatniej rewitalizacji, pierwotny rozebrano po 1945 roku. Obiekt posiada rzadko spotykaną w Wielkopolsce formę oraz zdobienia. Prace konserwacyjne na zewnątrz zostały przeprowadzone z pieczołowitością i odtworzeniem historycznego wyglądu obiektu. Znaczna ilość elementów drewnianych kwalifikowała się do wymiany. Wnętrze obiektu uległo głębszej zmianie, ze względu na stopień zniszczenia substancji zabytkowej oraz adaptację budynku do nowej funkcji.

Zabytek dostępny z zewnątrz. Dwór obecnie użytkowany jako centrum spotkań społeczności lokalnej, biblioteka, świetlica.

oprac. Teresa Palacz, OT NID w Poznaniu, 30-10-2015 r.