Historia

Pierwsza wzmianka dotycząca parafii w Łowiczku pochodzi z wykazu świętopietrza, sporządzonego w 1325 roku. W tym czasie istniał we wsi kościół pw. św. Idziego. Pod tym wezwaniem funkcjonował do XVII w., kiedy został urzędowo dedykowany Świętemu Krzyżowi. Do końca XVII w. kolatorami świątyni byli ówcześni właściciele wsi - Łowiccy. Na przełomie XVII i XVIII w. uprawnienia kolatorskie przeszły z Łowickich na inne rody, w tym na Słubickich (herbu Prus). Obecny, drewniany kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego powstał w 1711 r. z zasobów fundacji Chryzostoma Słubickiego. Został wybudowany na fundamentach starego budynku, który spłonął w pożarze. Uroczystej konsekracji kościoła dokonał w 1757 r. kanonik włocławski i sufragan diecezji włocławskiej Franciszek Kanigowski, który był równocześnie właścicielem części Łowiczka. W poł. XIX w. kolejny właściciel Łowiczka, Julian Wolski, dobudował do kościoła (od strony północnej) murowaną boczną kruchtę, kaplicę i zakrystię. W 1957 r. dokonano naprawy i konserwacji dachu. W 1989 r. pomalowano wnętrze kościoła.

Opis

Kościół parafialny zlokalizowany w centralnej części wsi Łowiczek, po zachodniej stronie lokalnej drogi, zwrócony do niej elewacją tylną. Podwórze kościelne, na którym usytuowana została również zabytkowa dzwonnica, ogrodzone ażurowym płotem na podmurówce. Budynek orientowany z rozbudowaną bryłą architektoniczną. W zasadniczej części drewniany, o konstrukcji zrębowej, z usytuowaną (od zachodu) wieżą słupową i murowanymi przybudówkami po obu stronach korpusu.

Prezbiterium na planie zbliżonym do kwadratu, dwubocznie zamknięte z przybudówką od strony północnej, mieszczącą zakrystię i kruchtę. Korpus szerszy od prezbiterium, osadzony na planie prostokąta, jednonawowy. Od północy do nawy (wtórnie dobudowanej w połowie XIX w.) kaplica na planie kwadratu, od południa niewielka kruchta. Ściany wewnętrzne i zewnętrzne (w części drewnianej) szalowane deskami w pionie, wzmocnione lisicami. Ściany murowanych przybudówek tynkowane i bielone. Dachy nad korpusem oraz prezbiterium - siodłowe, kryte blachą ocynkowaną. Na kalenicy nawy barokowa wieżyczka na sygnaturkę (sześcioboczna, baniasta, z latarnią). Fasada zaakcentowana prostopadłościenną wieżą o pionowych ścianach, flankowaną po bokach niewielkimi przybudówkami, zadaszonymi pulpitowo. Wieża zwieńczona barokowym, ośmiobocznym hełmem baniastym (z ażurową latarnią o arkadowych przeźroczach). Elewacja północna przekształcona w poł. XIX wieku. W części środkowej kaplica opięta w narożach wydatnymi dwuuskokowymi szkarpami, zwieńczona trójkątnym szczytem, ujętym po bokach stożkowymi sterczynami. Ściana zakrystii również wzmocniona szkarpą w narożu pn.-wsch. Wnętrze salowe; nad prezbiterium i nawą płaskie stropy pokryte bogatą polichromią malarską. Otwór tęczowy prostokątny, w górnej części o wykroju falistym. Belka tęczowa usytuowana poniżej, wsparta od strony północnej na ozdobnym, tralkowym słupie. W centrum na belce „Grupa Ukrzyżowania”, pod krzyżem kartusz herbowy fundatorów kościoła - Słubickich. Powyżej, wokół otworu tęczowego, symetrycznie rozmieszczone, rzeźbione aniołki, trzymające kartusze z malowanymi narzędziami Męki Pańskiej. Kaplica otwarta do nawy półkolistą arkadą. Otwory okienne zamknięte łukiem odcinkowym, w kaplicy pełnym. Wyposażenie kościoła przeważnie późnobarokowe. Ołtarz główny z I poł. XVIII w., ołtarze boczne z XVIII w., ambona z ok. XVIII wieku. Portret trumienny Chryzostoma Słubickiego namalowany po 1727 r. na desce.

Dzwonnica, stanowiąca integralną część zespołu kościelnego, wzniesiona w II poł. XIX w., drewniana, o konstrukcji słupowej, oszalowana analogicznie do kościoła. Kwadratowa o ścianach pionowych z górną, węższą kondygnacją ażurową, wydzieloną zadaszeniem. Dach dwupoziomowy, w dolnej części namiotowy, a jego górna część w kształcie cebulastego hełmu.

Zabytek dostępny.

Oprac. Bernardeta Popek- Olszowa, OT NID w Toruniu, 25-11-2015 r.