Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

Łowicz - Bazylika Katedralna (dawna Kolegiata Prymasowska) pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny - Zabytek.pl

galeria zdjęć obiektu Łowicz - Bazylika Katedralna (dawna Kolegiata Prymasowska) pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Łowicz - Bazylika Katedralna (dawna Kolegiata Prymasowska) pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Pomnik Historii XV - XVIII w. Łowicz

Adres
Łowicz

Lokalizacja
woj. łódzkie, pow. łowicki, gm. Łowicz (gm. miejska)

Bazylika Katedralna (dawna Kolegiata Prymasowska) w Łowiczu została uznana za Pomnik Historii rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 roku.

Wartość i znaczenie zabytku

Katedra łowicka jest zabytkiem o szczególnym znaczeniu dla historii i kultury Polski. Świątynię fundowali, a następnie hojnie wyposażali najwięksi dostojnicy w hierarchii kościelnej - arcybiskupi gnieźnieńscy (prymasi od XV w.). Od XVI do XVIII w. ówczesna kolegiata była ich główną świątynią rezydencjonalną. W jej murach odbywały się synody kościelne, decydowano o najważniejszych sprawach Kościoła oraz Rzeczpospolitej. Interrex (funkcję tę sprawowali prymasi) przyjmował tu posłów w czasie bezkrólewia. Tutaj też odbywali pielgrzymki królowie. Obecna katedra jest nekropolią swoich mecenasów – dwunastu arcybiskupów oraz wielu innych dostojników - mieszczącą najwyższej klasy nagrobki, wspaniałe przykłady złotnictwa oraz pamiątki historyczne, pozwalające na określenie tej świątyni sanktuarium nie tylko sakralnym, ale także sanktuarium historii i kultury Polski nierozłącznie związanej z dziejami Kościoła.

Nad kolegiatą roztaczali szczególną pieczę arcybiskupi: Jakub Uchański, Jan Wężyk, Henryk Firlej, Maciej Łubieński, Jan Lipski, Stanisław Szembek, Teodor Potocki, Adam Komorowski. Pod ich patronatem, przy rozbudowie świątyni oraz przy pracach nad znajdującymi się w jej wnętrzu nagrobkami brali udział najwybitniejsi artyści doby nowożytnej działający na terenie Rzeczpospolitej (architekci: Tomasz Poncino, Konstanty Tencalla (?), Tylman z Gameren, Efraim Schroeger, Jakub Fontana (?), Karol Bay, rzeźbiarze: Jan Michałowicz z Urzędowa, Kasper Fodyga (?), Wilhelm van den Block (?), Abraham van den Block, Wilhelm Richter, Jan Chryzostom Redler (?), Jan Jerzy Plersch, Hieronim Canavesi, sztukatorzy: Jan Chrzciciel Falconi, Jan Michał Graff, Józef Pechner, malarze: Tomasz Dolabella (?), Adam Swach, Szymon Czechowicz). Nazwiska te są gwarancją najwyższej próby artystycznej realizacji w obrębie łowickiego kościoła. Niewątpliwym walorem świątyni jest także autentyczność substancji zabytkowej obiektu. Kościół przetrwał w niemalże niezmienionym stanie do XX w. W 1939 r. poważnemu uszkodzeniu uległ dach, hełmy wież oraz prospekt organowy, które po wojnie zrekonstruowano. 

Historia

Stare Miasto Łowicz, którego przywilej lokacyjny potwierdzony został w 1359 r. na w miejscu dawnej osady targowej położonej przy przeprawie przez Bzurę, posiadało własną parafię pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny. W związku z założeniem w mieście stałej siedziby arcybiskupiej prawdopodobnie to właśnie ten kościół został 25 kwietnia 1433 r., przez abpa Wojciecha Jastrzębca, podniesiony do godności kolegiaty.

Około połowy XV w. za czasów arcybiskupa Jana Odrowąża, podjęto budowę nowego kościoła kolegiackiego. Powstała budowla ceglana o trójbocznie zamkniętym prezbiterium mieszczącym stalle kanonickie. Trudno obecnie stwierdzić czy kolegiata początkowo była kościołem halowym, czy też jednonawowym. W prezbiterium kolegiaty zachowały się duże partie muru gotyckiego w układzie polskim.

Pierwsza budowla gotycka spłonęła w 1525 r. Odbudowano ją w tym samym stylu już rok po pożarze. Jeszcze przed połową XVI w. korpus nawowy rozszerzono o kaplicę grobową (na jej miejscu w XVII w. wniesiono kaplicę Tarnowskich). Druga ufundowana została w 1580 r. przez prymasa Jakuba Uchańskiego, była jego kaplicą grobową, wzniesioną przez Jana Michałowicza z Urzędowa z nagrobkiem dłuta tego wspaniałego artysty. Kaplicę przebudowano w XVIII wieku (z zachowaniem dekoracji czaszy kopuły) a nagrobek biskupa przeniesiono i zrekonstruowano na ścianie przed kaplicą.

W 1611 r. ukończono budowę kaplicy św. Trójcy wzniesionej z fundacji prymasa Jana Tarnowskiego, w założeniu fundatora przeznaczonej na mauzoleum rodziny arcybiskupa. Znajdujący się w kaplicy nagrobek ojca prymasa Piotra wykonany została przez Willem van den Block.

W latach 20. XVII w. z inicjatywy prymasa Wawrzyńca Gembickiego podjęto całkowitą przebudowę kościoła. W zachodniej części budynku wprowadzono dwie wieże, a nawę główną zamknięto niską arkadą chóru muzycznego. Prace przerwał pożar w 1628 r. W 1626 r. prymas Henryk Firlej zamówił u Abrahama van den Block, swój nagrobek usytuowany w prezbiterium. On również sprowadził z Rzymu, ofiarowane przez papieża Urbana VIII, relikwie św. Wiktorii, dla których przygotowany został hebanowy ołtarz.

W 1635 r. kontynuowano rozbudowę zachodniej części kościoła. Dwie wieże doprowadzono do wysokości sklepienia nawy głównej i nakryto baniastymi hełmami. Trzecią kondygnację wież z biforiami wzniesiono z inicjatywy arcybiskupa Jana Wężyka. Zwieńczeniem szeroko zakrojonych prac w katedrze było wzniesienie ołtarza głównego, do którego obraz Wniebowzięcia Marii ufundował Jan Wężyk. W latach 1635-40 arcybiskup kazał wybudować również kaplicę św. Anny. Jego następca prymas Jan Lipski ufundował kaplicę Najświętszego Sakramentu. Powstała ona już po śmierci Lipskiego po 1641 r. Uważa się, że była ona dziełem Konstanego Tencalli.

Kolejny pożar w 1652 r. wymusił gruntowną przebudowę kościoła. Fundatorem prac budowlanych był arcybiskup Maciej Łubieński, a projekt sporządził Tomasz Poncino, w ostatniej fazie prac wspomagany przez brata Andrzeja Poncino. Prace polegały na zrównaniu wysokości prezbiterium i korpusu nawy głównej, podwyższono mury, wykonano nowe sklepienia naw bocznych, wykonano nową elewację i wystawiono nową fasadę. W 1653 r. wykonane zostały sztukaterie na sklepieniu nawy i prezbiterium, oraz kapitele pilastrów w nawie głównej i prezbiterium. Autorem prac sztukatorskich był Jan Chrzciciel Falconi.

Podczas potopu Szwedzi zniszczyli w kolegiacie złocone ołtarze, organy.

Odnowiona świątynia została rekonsekrowana i rededykowana 14 października 1668 r. przez prymasa Mikołaja Prażmowskiego.

W XVIII w. systematycznie przeprowadzano przebudowy poszczególnych kaplic. W pierwszym dziesięcioleciu XVIII wieku podjęto prace modernizacyjne. W 1714 r. zmodernizowano kaplicę Tarnowskich. W latach 1717-1718 podjęto podobne prace przy kaplicy Najświętszego Sakramentu. Jej ściany pokryte zostały Wówczas polichromią. Autorem malowideł był Adam Swach. W 1725 r. z fundacji prymasa Krzysztofa Szembeka wzniesiona została ambona zdobiona rzeźbami autorstwa Antoniego Vogta. W 1758 r. przebudowano kaplicę Ogrójcową z fundacji rajcy łowickiego Jerzego Barszcza. Po 1764 r. ujednolicono architektonicznie przybudówki przy prezbiterium. W roku tym również zakończona został adaptacja zakrystii prałackiej i kanonickiej na mauzoleum prymasa Adama Komorowskiego. Umieszczono tam nagrobek arcybiskupa projektu Jakuba Fontany.

Równolegle z realizacją kaplicy prymasa Komorowskiego wybudowano nowy ołtarz główny projektu Efraima Szregera z dekoracjami rzeźbiarskimi Jerzego Plerscha. Obraz do ołtarza przywieziony został przez prymasa Łubieńskiego z Rzymu.

W latach 1782-1783 Efraim Szreger zmodernizował kaplicę św. Wiktorii, przy udziale znanego sztukatora Jana Michała Graffa. Wykonano między innymi nowy, klasycystyczny nagrobek prymasa Uchańskiego.

Jedną z ostatnich poważnych robót w kolegiacie była przebudowa na dzwonnicę wcześniejszej bramy wjazdowej oraz założenie nowych hełmów na wieżach.

W 1835 r. po zniszczeniu odbudowano wieżę północną. W latach 1862, 1923 przeprowadzono gruntowną renowację kościoła.

Kolejny raz świątynia uległa poważnym zniszczeniom w czasie bitwy nad Bzurą w 1939 r. Po pożarze zachodniej części korpusu i dachu w latach 1939-45 również poddano budynek konserwacji. Hełmy na wieżach zrekonstruowano w latach 1947 – 1950.

25 marca 1992 papież Jan Paweł II bullą Totus Tuus Poloniae Populus erygował diecezję łowicką, podnosząc kolegiatę łowicką do godności katedry. W 1999 r. papież nadał katedrze łowickiej tytuł Bazyliki Mniejszej. W 2011 r. w katedrze zakończono zakrojone na szeroka skalę prace konserwatorskie.  

Opis

Kościół wraz z towarzyszącą mu dzwonnicą usytuowany jest w północno-zachodniej części Starego Rynku. Teren kościelny otoczony został murowanym ogrodzeniem, z dwiema monumentalnymi bramami. Kościół jest orientowany.

W prezbiterium zachowały się duże partie muru gotyckiego w układzie polskim. Katedra wzniesiona w stylu renesansowym przekształcona i rozbudowana w stylu barokowym z elementami klasycyzmu.

Świątynia wzniesiona jest jako trójnawowej bazyliki z wydłużonym prezbiterium (pierwotny rzut gotycki). Od zachodu do prezbiterium przylegają dwie wieże. Plan kościoła wzbogacany i urozmaicany był systematycznie dobudowywanymi kaplicami. Dostawiono je zarówno do korpusu nawy jak i prezbiterium. Na przedłużeniu naw bocznych wzdłuż prezbiterium, od północy kaplica Pana Jezusa Ukrzyżowanego, za nią zakrystia wikariuszy, nad zakrystią kapitularz. Od południa kaplica św. Wiktorii, za nią zakrystia kanonicka, nad zakrystią skarbiec. Za prezbiterium na osi budowli znajduje się kaplica Ogrójcowa. Od północy do nawy przylega kruchta i kaplica Najświętszego Sakramentu, a od południa kruchta oraz dwie kaplice – św. Anny i św. Trójcy.

Prezbiterium dwuprzęsłowe, zamknięte wielobocznie. Nawa główna i boczne o pięciu przęsłach. W skrajnym zachodnim przęśle znajduje się chór muzyczny wsparty na arkadzie w zachodniej części kościoła również wieże, wzniesione na rzucie prostokątów o sfazowanych wewnętrznych narożnikach.

Nawy boczne otwarte do nawy głównej arkadami filarowymi. Ściany prezbiterium i filary w nawie głównej ujęte w pilastry, nad nimi belkowanie z bogatą, stiukową dekoracją o motywach roślinnych, rautów, festonów, głów aniołków. Artykulacja pionowa podkreślona pilastrami oraz pozioma w formie belkowania wzajemnie się równoważą. Ponad arkadami umieszczono kartusze z freskami przedstawiającymi postaci ewangeliczne. Ściany i filary naw bocznych również otwarte arkadami do kaplic. Szczególnie bogato zdobiona pilastrami jest arkada tęczowa.

Sklepienie w nawie głównej i prezbiterium jest krzyżowe rozdzielone pasami. W nawie głównej na sklepieniu drewniana, owalna złocona tablica 

z herbem, insygniami i monogramem arcybiskupa Łubieńskiego z 1654 r. Sklepienia w nawach bocznych krzyżowe pokryte geometryczną siecią dekoracji stiukowej. W kruchtach i w przyziemiu wieży południowej sklepienie w formie kolebki krzyżowej.

Więźba dachowa jest drewniane. Dach nad prezbiterium i nawą główną, o jednej kalenicy, dwuspadowy. Nad nawami bocznymi dachy pulpitowe. 

Fasada kolegiaty jest masywna, dwuwieżowa. Wieże boniowane na narożnikach, a sześcioma poziomymi pasami dzielone na kondygnacje. Centralna część fasady, między wieżami, jest trzyosiowa, podzielona na dwie kondygnacje bogatym belkowaniem z gierowanym gzymsem. Pola, na tle których rozmieszczone są osie, rozdzielają ozdobione są pilastrami w wielkim porządku. Wieńczy ją szczyt z przerwanym frontonem ze spływami wolutowymi po bokach. Na osi fasady umieszczono barokowy portal. Nad nim znajduje się tablica erekcyjna kolegiaty z 1652 r. z herbem Pomian prymasa Macieja Łubieńskiego. Tablica otrzymała bogate obramienie z frontonem z kartuszem herbowym. Dwa okna w obramieniach z uszakami, w osiach bocznych kwadratowe, ślepe okna i nisze. W części górnej otwory m.in. biforia w boniowanych obramieniach. W dolnej części wieży północnej portal o otworze zamkniętym półkoliście ujęty w zdwojone pilastry z XVIII w. Hełmy wież wykonane zostały w latach 50. XX w. na wzór pierwotnych, projektowanych przez Efraima Schroegera. Narożniki ścian prezbiterium i na południowej ścianie nawy głównej opilastrowane, ściana północna oszkarpowana. Okna na elewacjach: w częściach od wschodu prostokątne z uszakami niektóre ślepe, w dwóch kondygnacjach. Do kaplic wielkie, zamknięte półkoliście. W ścianie zewnętrznej kaplicy św. Wiktorii tablica erekcyjna z datą 1580. Tablica jest kamienna, otynkowana, ujęta w skromną ramę z wolutkami po bokach. Nad nią kartusz z herbem i insygniami arcybiskupa J. Uchańskiego, prawdopodobnie wykonany przez Jana Michałowicza. Dwie tablice brązowe z herbem i monogramem arcybiskupa A. Komorowskiego z 1759 r.  - nad oknem kaplicy Pana Jezusa Ukrzyżowanego, związana z nim barakowym obramieniem i w południowej ścianie przybudówki przy prezbiterium. Dachy nad prezbiterium i nawą główną o jednej kalenicy. 

Korpus katedry oplata pięć kaplic grobowych prymasów Polski:

  • Kaplica Prażmowskiego – w nawie północnej, zawiera barokowe epitafium prymasa Mikołaja Prażmowskiego oraz dwie płyty zasłaniające krypty grobowe.
  • Kaplica św. Wiktorii – wzniesiona w latach 1575-1580 przez Jana Michałowicza z Urzędowa, niegdyś mieszcząca manierystyczny nagrobek prymasa Jakuba Uchańskiego jego autorstwa (obecnie nagrobek na zewnątrz kaplicy). Dobudowana został do pierwszego przęsła prezbiterium, na przedłużeniu południowej nawy bocznej. Przebudowana w latach 1782-1783 według projektu Efraima Szregera w stylu klasycystycznym. Wzniesiona na rzucie kwadratu ma w narożnikach pary kolumn podtrzymujące wydatne, poprowadzone na rzucie kola belkowanie, pod którym podwieszone zostały stiukowe kotary. Nad belkowaniem umieszczono kasetonową kopułę. Jako votum za zwycięstwo wojsk polskich pod Beresteczkiem w 1651 r., prymas Maciej Łubieński wzniósł w niej marmurowy ołtarz i umieścił relikwie św. Wiktorii w srebrno-złotej trumience. 
  • Kaplica Świętej Trójcy - mauzoleum rodziny prymasa Jana Tarnowskiego – wzniesiona w latach 1609-1611, dostawiona jest do południowej nawy korpusu kolegiaty. Późnorenesansowa kaplica z kopulą podzieloną żebrami na pola, powiązana z chęcińskim warsztatem Kaspra Fotygi. Wejście do kaplicy prowadzi przez ozdobny portal. Znajduje się tu renesansowy nagrobek Piotra Tarnowskiego, ojca prymasa Jana Tarnowskiego i rzeźby w ołtarzu, autorstwa gdańskiego rzeźbiarza Willema van den Blocke (po 1604 r.).
  • Kaplica św. Anny – wzniesiona w latach 1635-1640, dobudowana została do dwóch i pół przęseł nawy południowej i do wschodniej ściany kaplicy św. Trójcy. Dominantę, tego trójprzęsłowego, słabo artykułowanego, z późnorenesansową dekoracją wnętrza stanowi płytkie prostokątne ramię przeznaczone na pomieszczenie ołtarza. Umieszczone naprzeciwko środkowej arkady wejściowej, podkreśla oś kaplicy poprzeczna do osi kościoła. Kolebkowe sklepienie kaplicy, z charakterystycznym barkiem wyraźnego podziału na przęsła oraz sklepienie pomieszczenie ołtarza posiada uproszczoną, w typie tzw. Lubelskim dekorację stiukową – sieć stiukowych żeber pokrytych obfitą ornamentacją architektoniczną. Ta barokowa kaplica, ze swą osią, prostopadłą do osi podłużnej kościoła, zdecydowała o charakterze rozbudowy kolegiaty. W kaplicy znajdują się ołtarze św. Jana Nepomucena i św. Anny projektu Karola Baya, kaplica ku czci prymasa Jana Wężyka. dobudowana jest do dwóch i pół przęseł nawy południowej. I do wschodniej ściany kaplicy św. Trójcy. Dominantą wnętrza jest płytkie, prostokątne ramię przeznaczone na pomieszczenie ołtarza. Umieszczone naprzeciwko środkowej arkady wejściowej, podkreśla oś kaplicy poprzeczną do osi kościoła. 
  • Kaplica Najświętszego Sakramentu – zbudowana w latach 1641-1647, ołtarz projektu Jakuba Fontany, polichromie autorstwa Adama Swacha, kaplica ku czci prymasa Jana Lipskiego dobudowana jest do północnej nawy kolegiaty, poszerzając ją na długości prawie trzech przęseł. Do wnętrza kościoła otwiera się potrójnym arkadowaniem. Kaplica wzniesiona w stylu barokowym, otrzymała regularne rozplanowanie a dekoracja wnętrza podporządkowana jest dominującej kopule z latarnią na ośmiobocznym bębnie. Ściany i sklepienia pokrywają polichromie związane tematycznie z wezwaniem kaplicy oraz ornamentalne, w które wplecione są herby prymasa Stanisława Szembeka i banderola z napisami. 
  • Kaplica św. Krzyża wbudowana jest w kubaturą dawnej zakrystii kanonickiej i prałackiej zlokalizowanej z pierwszym przęśle prezbiterium, na przedłużeniu północnej nawy bocznej. Wzniesiona w stylu wczesnego klasycyzmu wnętrze kaplicy ma charakter zrównoważony. Wysoka arkada ogranicza widok kaplicy jedynie do partii środkowej wnętrza. Wyeksponowany jest dzięki temu ołtarz i ujęte pilastrami, powiązane z jego nastawą partie ścian. Portal ujmujący arkadę wejściową do kaplicy, stanowiący monumentalną, czarnomarmurową ramę, izoluje i dodatkowo eksponuje wnętrze tej kaplicy. Zgodnie z najnowszymi ustaleniami może być dziełem Jakuba Fontany.
  • Kaplica Pana Jezusa Ukrzyżowanego– zbudowana w 1761 r., późnobarokowa autorstwa Jakuba Fontany, krucyfiks z XVI wieku, nagrobek prymasa Adama Komorowskiego, autorstwo przypisywane Janowi Chryzostomowi Redlerowi.

Opis wyposażenia

Ołtarz główny drewniany, polichromowany i złocony, typu architektonicznego rokokowy. w zasadniczych częściach wykonany po 1761 r. według projektu prawdopodobnie Jakuba Fontany (a nie Efraima Schroegera jak sądzono), wkomponowany w ścianę środkową absydy prezbiterialnej ozdobiony rzeźbami dłuta Jana Jerzego Plerscha.

Po bokach mensy umieszczono wysokie cokoły, a na nich postacie dwóch cherubinów. Tabernakulum ołtarzyk-relikwiarz w typie barokowym z plakietką srebrną w stylu regencji z obramieniem relikwii ze srebrnego filigranu. Na plakietkach przedstawienia Chrystusa i Ostatniej wieczerzy. Na wysokim rozbudowanym cokole umieszczono rzeźby 4 ewangelistów. W zwieńczeniu cokołu rzeźba baranka apokaliptycznego w glorii. W retabulum znajduje się klasycystyczny obraz szkoły włoskiej przedstawiający Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny. Obraz ufundowany przez prymasa Łubieńskiego przywieziono z Rzymu po 1763 r. Kompozycję ołtarza wieńczy monogram Marii w złocistych obłokach i promieniach.

W pobliżu ołtarza, po obu stronach prezbiterium umieszczono 3 nagrobki: w ścianie płn. - abp. Henryka Firleja zm. 1626 r. - wczesnobarokowy, architektoniczny z marmuru o różnych barwach z rzeźbą przedstawiającego zmarłego, klęczącego na sarkofagu; po stronie południowej dwa nagrobki - arcybiskupów Leszczyńskich: Andrzeja zm. 1657 r. oraz Wacława zm. 1666 r. - barokowy dwudzielny nagrobek typu architektonicznego z około 1666 r., marmurowy, z portretami owalnymi zmarłych, malowanymi na blasze i kartuszem z herbem, oraz płyta renesansowa nagrobka abp. Jana Przerembskiego zm. 1562 r. - w kamiennym obramieniu architektonicznym umieszczono płytę marmurową z płaskorzeźbą postacią zmarłego w pozycji leżącej - prawdopodobnie nagrobek jest dziełem Hieronima Canavesiego; częściowo zniszczony w XVII wieku został odrestaurowany. W ścianach prezbiterium znajdują się również wejścia do zakrystii wikariuszy i kanonicznej - zdobią je dwa marmurowe portale - od płn. wczesnobarokowy z ok. 1625-54 w obramieniu uszakowym z kartuszem herbami Nałęcz, Poraj i Jastrzębiec, a od płd. poźnobarokowy z 1759 r. zwieńczony herbem Korczak i insygniami arcybp. A. Komorowskiego. W portach tych umieszczone są skrzydła drzwiowe z okuciami i zamkami z XVII-XVIII w. Zakrystia wikariuszy (dostępność ograniczona), której umeblowanie i boazerie pochodzą z 18-19-ego wieku. Nad tą zakrystią znajduje się kapitularz (dla turystów niedostępny), mieszczący część biblioteki kolegiackiej, w tym rękopisy gotyckie i późniejsze wspaniale iluminowane z 14-17-ego wieku. Oraz liczne starodruki.

Przy obu ścianach prezbiterium znajdują się okazałe stalle kanonickie, pochodzace z końca XVII w. z ornamentami z około 1700 r. Ściany prezbiterium zdobią także cztery duże obrazy, w tym trzy szkoły włoskiej. Powstały one przypuszczalnie pod wpływem Michelego Caravaggia około połowy XVII wieku, a wykonał je prawdopodobnie malarz królewski Tomasz Dolabella. Ich tematyką jest: Nawiedzenie świętej Elzbiety”, Narodziny Marii, Ofiarowanie Marii w Świątyni, czwarty przedstawia Chrystusa Ukrzyżowanego i Boga Ojca.

Przed wejściem do prezbiterium ustawiona barokowa chrzcielnica z marmuru z herbem i nazwiskiem fundatora Wacława Kunickiego, kanonika łowickiego z 1632 r.

Blaszane nakrycie chrzcielnicy pochodzi z drugiej połowy XVIII wieku. 

W nawie głównej przy filarach umieszczono siedem barokowych ołtarzy z XVIII wieku - wszystkie one są drewniane, polichromowane i złocone, typu architektonicznego. Ołtarz płn. przy tęczy - Matki Bożej Różańcowej - w retabulum ma obraz barokowy Matka Boska z Dzieciątkiem z 1719 r. w srebrnej sukience rokokowej z ok. 1766 r. i koronach z około 1775 r.; Obraz NMP Łowickiej słynący łaskami koronowany koronami papieskimi dnia 05.10.2002 r. Na zasuwie jest obraz Matki Boskiej Rożańcowej pędzla Antoniego Strzałeckiego z około 1868 r.

Przy kolejnej parze filarów od płn. - ołtarz św. Rozalii - z jej obrazem w srebrnej sukience rokokowej z połowy XVIII wieku; na zasuwie obraz św. Franciszka, a w drugiej kondygnacji św. Antoniego Padewskiego, obu autorstwa Józefa Buchbindera z roku 1889. Przy filarze płd. ołtarz św. Józefa z obrazem św. Józefa z Dzieciątkiem z końca XVII wieku, w sukienkach srebrnych rokokowych z około 1772 r.; na zasuwie obraz św. Izydora Oracza, pędzla Buchbindera z 1888 r.; w drugiej kondygnacji obraz Dzieciątko Jezus, prawdopodobnie z XVIII wieku. Przy filarze płd., na przeciw ambony, jest ołtarz św. Barbary z obrazem patronki z początku XVIII wieku, w srebrnej sukience rokokowej z połowy XVIII wieku; na zasuwie obraz św. Pawła i Piotra, pędzla Buchbindera z 1888 r.; w drugiej kondygnacji obraz św. Wawrzyńca. Przy ostatniej parze filarów dwa ołtarze wystawione z fundacji arcybp. Teodora Potockiego około 1730 r. (wezwania i obrazy zmieniono po pożarze w czasie wojny) - od płn. ołtarz św. Wojciecha (dawniej św. Liberiusza) i od płd. św. Andrzeja Boboli (pierwotnie św. Rocha i św. Sebastiana). Obrazy w obu ołtarzach pędzla prof. Krawczyka.

Przy środkowym filarze płn. - ambona rokokowa, drewniana, polichromowana. Wykonana w latach 1753-54 z fundacji prymasa Adama Komorowskiego, zwieńczona bogato rozbudowanym baldachimem z figurą św. Jana Nepomucena i ozdobiona płaskorzeźbionymi plakietkami, na którym przedstawiono męczeństwo św. Ignacego biskupa. Rzeźby wykonał Franciszek Vogt. Pod chórem w ścianie płn. wmurowano nagrobek piętrowy Śleszyńskich Anny (zm. 1578 r.) i Marcina (zm. 1578 r.) wojskiego gostynińskiego. Obramienie nagrobka z około 1580 r. wiąże się z warsztatem Jana Michałowicza, natomiast postaci zmarłych reprezentują znacznie niższy poziom artystyczny.

Na ścianie zach. umieszczono tablicę nagrobkową Andrzeja Szalawskiego (zm.1686 r.), który był m.in. archidiakonem łowickim oraz tablicę inskrypcyjną z 1668 r., mówiącą m.in. o istnieniu kościoła parafialnego w Łowiczu już około 1100 r.

W nawie głównej, przy filarach rozmieszczono pięć ołtarzy z 2 poł. XIX w. W nich obrazy z przedstawieniami: Matki Boskiej z dzieciątkiem w sukienkach z XVIII w., Matki Boskiej Różańcowej pędzla Antoniego Strzałeckiego z 1868 r., św. Stanisława wskrzeszającego Piotrowina prawdopodobnie XVIII w., Anioła Stróża z 2 poł XVIII w. przemalowany, w sukienkach w stylu regencji, św. Mikołaja z Mireny pędzla Aleksandra Przewalskiego z Łęczycy z 1886 r. i Oka Opatrzności.

Obiekt dostępny przez cały rok, możliwość zwiedzania codziennie.

Rodzaj: zespół sakralny i sepulkralny

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Pomnik Historii

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_10_PH.9472