Prawosławne cerkwie tego typu budowane były powszechnie na terenach imperium rosyjskiego na przełomie XIX i XX wieku. Cerkiew w Łosince charakteryzuje się rozbudowaną ornamentyką elewacji i wnętrza oraz typową dla prawosławnych cerkwi trójdzielną bryłą wzbogaconą o pozorną kopułę.

Historia

Pierwsza cerkiew w Łosince powstała na krótko przed 1784 rokiem. Przy jej budowie użyto drewna z rozebranej cerkwi z Nowoberezowa. Parafię unicką w Łosince ufundowała Izabela Branicka w 1778 roku. Po kasacie unii brzeskiej w 1839 r. parafia przeszła na prawosławie. W latach 1882-1886 na miejscu starej świątyni, którą przeniesiono na cmentarz, zbudowano nową cerkiew. Do jej budowy zaangażowanego miejscowego cieślę Izydora Iwacika ze wsi Wasilkowo, który m.in. wykonał toczone kolumny do wnętrza. Z lat 1884-1886 pochodzi drewniany ikonostas autorstwa Izaaka Cypkina z Wilna, który wykonał również do cerkwi trzy kioty. Uroczysta konsekracja świątyni odbyła się w 1887 roku. W czasie ewakuacji ludności cywilnej w 1915 r. w głąb Rosji została wywieziona część wyposażenia cerkwi, m.in. dzwony, które powróciły do parafii w 1923 roku. Gruntowne remonty cerkwi przeprowadzono po 1945 r., w latach 1995-1997 i 2007-2008, kiedy m.in. wymieniono część bali konstrukcyjnych, stolarkę okienną i podłogi.

Opis

Cerkiew usytuowana na wsch. krańcu wsi, na cmentarzu przycerkiewnym położonym po pn. stronie drogi biegnącej przez wieś. Orientowana. Styl tzw. rusko-bizantyjski.

Cerkiew trójdzielna, o rozczłonkowanej bryle na rzucie krzyża łacińskiego. Środkowa część nawy ośmioboczna, wyniesiona, nakryta wielopołaciowym dachem zwieńczonym kopułą na szyi. Nad przedsionkiem wieża-dzwonnica, w dolnej partii czworoboczna, wyżej ośmioboczna, zwieńczona wysokim hełmem z kopułką. Prezbiterium niższe od nawy, zamknięte trójbocznie, oflankowane dwiema zakrystiami. Wejście główne i oba boczne w nawie poprzedzone gankami wspartymi na sześciu profilowanych kolumienkach. Drewniana; korpus w konstrukcji zrębowej, dzwonnica i pozorna kopuła - szkieletowej. Posadowiona na podmurówce z kamienia ciosanego. Elewacje ozdobnie szalowane: do wysokości okien i na szczytach ukośnie, w pozostałych partiach poziomo. Okna w przyziemiu obramione opaskami i ozdobione nadokiennikami w formie gzymsów oraz podokiennikami imitującymi frędzle. Węgły odeskowane, listwy okapowe i wiatrownice wycinane w ząbki. Otwory drzwiowe obramione opaskami z uszakami. Wnętrze jednoprzestrzenne, przekryte płaskim stropem z fasetą. Centralna cześć nawy oddzielona od części bocznych i przedsionka smukłymi, profilowanymi kolumienkami, nakryta pozorną ośmiopołaciową kopułą wspartą na żaglach i niskim tamburze. Wyposażenie: neobarokowy ikonostas i kioty autorstwa Izaaka Cypkina z lat 1884-1886.

Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz. Otwierany w czasie nabożeństw.

Oprac. Aneta Kułak, OT NID w Białymstoku, 17-11-2015 r.