Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół podworski - Zabytek.pl

zespół podworski


dwór XIX w. Łopuszno

Adres
Łopuszno, Konecka 2

Lokalizacja
woj. świętokrzyskie, pow. kielecki, gm. Łopuszno - miasto

Jeden z najpiękniejszych w skali regionu przykładów historyzującego eklektyzmu z przeł.

XIX i XX w., zaprojektowany w pracowni Władysława Marconiego.

Historia

Łopuszno jest wsią o korzeniach średniowiecznych, w której kościół stał przynajmniej od XV w., nic jednak nie wiadomo o siedzibie szlacheckiej na terenie osady, aż do XVII w., kiedy stała się ona własnością Stanisława Derszniaka, starosty radoszyckiego. Być może to on wzniósł w Łopusznie drewniany pałac, który ok. 1732 r. drogą małżeństwa z córką starosty, przeszedł w ręce Jana Dobieckiego, podczaszego radomskiego. Z tego właśnie okresu może pochodzić barokowa brama wjazdowa, zachowana do dziś. W latach 90. XIX w. Eustachy Dobiecki wzniósł nowy, murowany pałac, ukończony ok. 1897 r. Tak w każdym razie opisał to Michał Rawita-Witanowski, który w tym czasie odwiedził Łopuszno. Budowla stanęła ponoć na piwnicach poprzedniego dworu, choć z tekstu wspomnianego autora zdaje się wynikać, że znajdował się on w innym miejscu. Autorem projektu pałacu był jeden z najwybitniejszych wówczas warszawskich architektów, Władysław Marconi, twórca takich budynków jak hotel Bristol w Warszawie czy pałac w Borkowicach, a także współzałożyciel Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości. Po niespełna dwóch dekadach, w czasie pierwszej wojny światowej, pałac został ostrzelany i spłonął. Dopiero w 1936 r. odbudował go Zbigniew Dobiecki, ostatni prywatny właściciel dóbr. W czasie drugiej wojny światowej budynek był siedzibą żandarmerii, później przekazano rezydencję władzom oświatowym. Obecnie jest ona własnością Powiatu Kieleckiego, a w pałacu mieści się Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych. Tuż po wojnie, w latach 1947-1948, przeprowadzono pierwsze prace remontowe. W latach 2009-2012 wykonywano prace remontowe i konserwatorskie przy pokryciu dachowym, renowacji detali na elewacjach, a także porządkowanie i pielęgnację starodrzewu parkowego.

Opis

Zespół pałacowy usytuowany jest w pn. części wsi, po zach. stronie drogi wylotowej w kierunku Końskich. Składają się nań pałac oraz otaczający go park z zachowaną XVIII-w. bramą wjazdową; całość położona jest na stoku rozległego wzgórza, na którego kulminacji stoi kościół par. Wzniesiony staraniem Eustachego Dobieckiego i odbudowany w latach 30. XX w. pałac jest budynkiem piętrowym, krytym niskimi dachami dwuspadowymi, obecnie z użytkowym poddaszem (oświetlonym przez wtórnie wykonane lukarny), pierwotnie prawdopodobnie z niskim mezzanino nad drugą kondygnacją. Budynek, stojący na wysokim cokole piwnicznym, wykonany jest z płaskiego łamanego piaskowca, o pięknym wątku widocznym na nieotynkowanych płaszczyznach elewacji. Tynki pokrywają niektóre partie ścian, zwłaszcza zdobione stiukowymi dekoracjami, a także naroża ryzalitów, tworząc boniowane lizeny. Do elewacji wsch. dostawiona jest trzykondygnacyjna neogotycka wieża, nakryta ostrosłupowym hełmem; ostatnia jej kondygnacja oddzielona jest finezyjnym arkadkowym fryzem na konsolkach, również wykonanym z kamienia. Budowla ma niezwykle skomplikowany rzut, z asymetrycznymi, rozmijającymi się ryzalitami od strony fasady głównej (pn.) i elewacji ogrodowej (pd.), a także fantazyjnie rozczłonkowaną bryłę, również pełną różnorakich asymetrii. Jej eklektyczna architektura zawiera w sobie elementy wszystkich możliwych neostylów, począwszy od neogotyku (wieża) aż po neoklasycyzm (arkadowy portyk wejścia głównego), a także nawiązania do secesji (asymetrycznie usytuowany balkon na elewacji pd.). Pełną różnorodność prezentują również okna, od prostokątnych w skromnych tynkowych opaskach, czasem z nadokiennikami w formie gzymsików lub trójkątnych naczółków, po zamknięte półkoliście, z profilowanymi obramieniami czy stiukowym „kluczem” w kształcie tarczy herbowej. Ściany wieńczy belkowanie z profilowanym gzymsem. Szczególnie bogato dekorowany jest ryzalit wsch. fasady głównej oraz ryzalit zach. elewacji ogrodowej, obydwa zwieńczone szczytami o nawiązaniach neobarokowych i neoklasycystycznych, ze stiukowymi fryzami roślinnymi, motywami muszlowymi, spływami i kamiennymi wazonami. We wnętrzu pałacu zachował się w hallu na parterze marmurowy portal, ujęty w dwie doryckie kolumny, podtrzymujące arkadowe sklepienie z klinowatym kluczem.

Na skraju wsch. parku zachowała się barokowa brama, w której główny wjazd flankowany jest eliptycznymi ściankami ze sklepionymi bocznymi furtkami. Całość zdobiona jest płycinami, a od frontu dwiema kolumnami toskańskimi, nad którymi znajdują się antytetycznie ustawione figury półleżących rycerzy (zachowane fragmentarycznie). Park jest rozległy i dobrze utrzymany. Przed pałacem, od strony wsch., widoczne jest regularne podłużne zagłębienie, nazywane tradycyjnie fosą; przerzucony jest nad nim kamienny mostek.

Zabytek dostępny w godzinach pracy Zespołu Szkól Ponadgimnazjalnych.

oprac. Aleksandra Ziółkowska, 08-12-2015 r.