Historia obiektu

Historia obiektu znana jest z dwóch dokumentów: Karty ewidencyjnej zabytku architektury i budownictwa z 1985 r. (autorstwa mgr Gabrieli Olędzkiej) oraz z Uzasadnienia decyzji o wpisie do rejestru zabytków z 2007 r. W uproszczeniu przedstawia się w sposób następujący:

1) Budynek zbudowany między 1889 a 1891 r. według typowego projektu domu łączącego funkcję mieszkalną i gospodarczą (wg „karty białej” jako karczma przy trakcie do Tomaszowa Mazowieckiego). Pierwszy właściciel Ignacy Szumpich. „Posesja zabudowana jako ostatnia na tym odcinku ulicy, co świadczy o niskich dochodach właściciela” (uzasadnienie decyzji o wpisie do rejestru).

2) Wg Karty „białej” około 1890 r. właścicielem Zeidel (lub Zeidl), który w części budynku miał warsztat tkacki oraz magazyn na strychu.

3) Ok. 1900 roku kupiony przez Władysława Szymankiewicza i zamieniony w całości na mieszkalny pod wynajem. Po zamianie na budynek mieszkalny otynkowano ściany i stropy.

4) Budowa kamienicy od strony północnej wymusiła trwałą likwidację okien poddasza i wykonanie dodatkowych facjatek w pomieszczeniach mieszkalnych poddasza od strony północnej.

5) Ok. 1920 r. remont dachu – wymiana krokwi i belek stropowych oraz poszycia dachu z dachówki na papę.

6) W 1947 r. przekazany na własność pasierbowi W. Szymankiewicza – Nataliuszowi Owczarkowi

7) W 1981 r. przekazany pod zarząd PGM.

8) Do 2017 r. posesja własnością pp. Kim (w głębi działki prowadzili firmę grawerską, a ich syn planował założenie w budynku drewnianym muzeum paleontologicznego w oparciu o swoje imponujące zbiory. Od tego czasu należy do obecnych właścicieli.

Opis obiektu

Budynek drewniany, na planie prostokąta o wymiarach ok. 18,20 x 12,80 m (wg karty „białej”), parterowy z użytkowym poddaszem, nakryty dachem dwuspadowym o pokryciu papą na deskowaniu. Obiekt od lat nieużytkowany, zabezpieczony przed dostępem osób trzecich (kraty w oknach parteru,  drzwi od frontu trwale zabite deskami, od podwórza drzwi zamykane, brama wjazdowa na podwórze współczesna, stalowa, zamykana.

Budynek posadowiony na fundamentach z kamienia polnego (głębokość posadowienia nie badana przez opiniujących; wg Oceny technicznej sporządzonej przez pp. Berskiego i Jacha ok. 60 cm), z wieńczącą rolką ceglaną, pierwotnie tynkowane, obecnie z wieloma ubytkami i uszkodzeniami. Największe uszkodzenie podmurówki w narożniku południowo-zachodnim, prawdopodobnie mechaniczne. Narożnik ten w roku 2011 był kompletny, o czym świadczą wykonane wówczas fotografie, jednak dwa największe uszkodzenia podmurówki od frontu także już wówczas istniały.

Wnętrze w układzie dwutraktowym z sienią przechodnią na osi. Z sieni w poziomie przyziemia dostępne cztery dwupomieszczeniowe lokale po dwa w każdym trakcie, w układzie amfiladowym. W sieni wzdłuż północnej ściany poprzecznej jednobiegowe, drewniane schody na poddasze użytkowe, policzkowe, pozbawione obecnie balustrady. Poddasze użytkowe także w układzie dwutraktowym z ośmioma niezależnymi pomieszczeniami, po dwa w każdej z facjat i po dwa od strony elewacji szczytowych. Z pokojów północnych i południowych oraz z pokoju południowego facjaty zachodniej wejścia do niskich pomieszczeń pod skosami dachów. Z korytarzyka nad sienią wejście po drewnianych, policzkowych schodach na nieużytkową część poddasza. Tu balustrady zachowane choć z uszkodzeniami. Nieużytkowa część poddasza jednoprzestrzenna z widoczną konstrukcją dachu i tynkowanymi kominami.

Elewacje frontowa i tylna siedmioosiowe, symetryczne – wejścia na osi symetrii, po trzy osie okienne po bokach. Elewacja południowa także symetryczna z czterema osiami okiennymi tylko na poziomie poddasza użytkowego.

Ściany zewnętrzne w konstrukcji mieszanej wieńcowej (węgły łączone na zamek płetwowy) z sumikowo-łątkową, osadzone na pojedynczych podwalinach, pierwotnie od frontu szalowane deskami w układzie pionowym. W narożniku południowo-wschodnim widoczne elementy bardzo skromnej dekoracji – akcentowane w formie pilastra z uproszczonym motywem głowicy. W narożniku południowo-zachodnim połączenie podwalin w węgle poważnie uszkodzone, z ubytkami drewna porażonego wcześniej korozją biologiczną. W roku 2011 podwaliny w tym narożniku także były uszkodzone, ale w stopniu zdecydowanie mniejszym niż obecnie. Od południa (przejazd bramny) i od zachodu (elewacja tylna) ściany nagie, od północy ściana szczytowa styka się ze ścianą szczytową sąsiedniej kamienicy. Od frontu i od tyłu na osi symetrii elewacji okazałe, czteroosiowe wystawki (facjaty) o szerokości równej 1/3 szerokości elewacji, o konstrukcji mieszanej wieńcowej z sumikowo-łątkową na poziomie poddasza użytkowego ich ściany nagie z narożnikami i ścianami bocznymi pokrytymi papą, wyżej szczyty facjat odeskowane pojedynczo, ze znacznymi ubytkami w szczycie zachodnim. W północnych częściach połaci dachu elewacji frontowej i tylnej dodatkowe, wtórne, dwuosiowe lukarny nakryte daszkami pulpitowymi. Południowy szczyt budynku w części mieszkalnej o konstrukcji sumikowo-łątkowej, w pozostałych częściach szalowany deskami.

Od zewnątrz, w przeciwieństwie do wnętrz, nie widać poważniejszych zawilgoceń ścian, oprócz deskowań pod okapami dachu (elewacje frontowa i tylna), które są w znacznym stopniu uszkodzone i zalane wodą opadową z przeciekającego dachu.

Ściany wewnętrzne częściowo drewniane, częściowo murowane z cegły ceramicznej na zaprawie wapiennej (wg rozpoznania wizualnego w poziomie parteru murowane poprzeczne, flankujące sień oraz kominowe, w poziomie poddasza wszystkie ściany drewniane). Od wewnątrz ściany pierwotnie tynkowane (w tym drewniane na matach trzcinowych), obecnie ściany drewniane, szczególnie na poddaszu użytkowym pozbawione tynków (zapewne przez poprzednich właścicieli, w celu ich przesuszenia). We wnętrzach widoczne bardzo duże zawilgocenia ścian w większości pomieszczeń, w poziomie parteru przede wszystkim w narożnikach (tu zalane głównie narożniki południowo-zachodni i północno-wschodni) oraz pod miejscami gdzie wyżej główne połacie dachu stykają się ze ścianami facjat. Na poziomie poddasza użytkowego poważne zawilgocenia ścian dotyczą przede wszystkim poprzecznych ścian facjat na styku z połaciami dachu głównego. W zakresie zawilgocenia ścian stan ten jest znacznie gorszy od odnotowanego w roku 2011. Wówczas przede wszystkim kompletne było orynnowanie (uzupełnione przez poprzednich właścicieli, co zdołało wtedy zatrzymać proces destrukcji), którego w tej chwili w znacznym stopniu brakuje (istniejące rynny są ponadto przerdzewiałe na wylot, a rury spustowe poprzerywane), ponadto wówczas widoczne były na połaciach dachowych nowe łaty z papy, uszczelniające dach i odnotwane wcześniej miejsca przecieków (te uzupełnienia wykonane były również przez poprzednich właścicieli). Obecnie w tych miejscach dach jest całkowicie nieszczelny i woda wręcz zalewa ściany i sufity.

Podłogi drewniane z desek, na parterze na legarach, z ubytkami w niektórych pomieszczeniach, na poddaszu użytkowym także podłogi deskowe, ale układ konstrukcyjny stropów nie był szczegółowo rozpoznawany. Zapewne są to stropy belkowe wykonane w sposób typowy dla epoki. Podsufitki z desek, pierwotnie tynkowane na matach trzcinowych, obecnie niekompletne. Na poddaszu nieużytkowym pomosty z desek na belkach stropowych. Podłogi w większości pomieszczeń pokryte gruzem, elementami wyposażenia i śmieciami. Zarówno podłogi (na parterze, poddaszu użytkowym oraz nieużytkowej części poddasza), jak sufity nad parterem zalewane wodą opadową z nieszczelności dachów i z powodu ubytków w orynnowaniu i rurach spustowych. Szczególnie groźna wydaje się sytuacja we wspomnianych już narożnikach południowo-zachodnim i północno-wschodnim (tu stopień zalania wskazuje na możliwe poważne uszkodzenia konstrukcji stropów; w miejscach tych brakuje całych połaci tynku a także części deskowania) oraz przy ścianach poprzecznych – bocznych ścianach facjat. Zalewane są także obszary styku połaci dachowych z podłogami na poziomie poddasza nieużytkowego.

Stolarka okienna wtórna (okna podwójne: skrzydła zewnętrzne i wewnętrzne), o podziałach odpowiadających podziałom z epoki. Większość okien zachowana, w tym w znacznym stopniu zachowane szklenie (od frontu kompletne). Część okien (głównie w facjacie od strony zachodniej) na stałe otwarta, co sprzyja zalewaniu wnętrz. Stolarka drzwiowa zachowana tylko częściowo, oryginalne skrzydła drzwiowe ramowo-płycinowe. Drzwi frontowe w wycofanej, drewnianej ramie, z zachowanym historycznym zamkiem.

Dostępność obiektu dla zwiedzających: Dom jest własnością prywatną. Do oglądania dostępne są elewacje zewnętrzne.

Autor noty: Patrycja Podgarbi, OT NID w Łodzi, 10-07-2023