poł. XIX w. Cerkiew sytuowana malowniczo na wzniesieniu, w sąsiedztwie starego cmentarza grzebalnego i pozostałości zespołu dworskiego.

Historia

Wieś Liski, z nadania księcia Ziemowita IV w 1401 r., stanowiła własność dominikanów bełskich. Od 2. poł. XVIII w. wieś należała do Pawłowskich, w. k. XVIII w. do Ignacego Majewskiego, gen. WP. Ok. 1870 r. właścicielem wsi został Jan Krzyżanowski, główny fundator obecnie istniejącej cerkwi greckokatolickiej, wzniesionej w l. 1872-1875 zapewne na miejscu kilku poprzednich (pierwsza odnotowana w 1531 roku). Po II wojnie światowej cerkiew została zamieniona na kościół rzymskokatolicki, obecnie pełni funkcję kościoła fil. par. rzym.-kat. w Przewodowie.

Kilkakrotnie remontowana, z następującymi zmianami: zmiana pokrycia dachów z gontu na blachę; rozebranie zakrystii pn. (1981); po 1983 r.: zastąpienie pierwotnego tradycyjnego szalunku z listwowaniem szalunkiem gontowym, zniesienie zadaszenia w dolnej części zrębu, usunięcie wygiętych odcinkowo daszków nad oknami (zmiana kształtu okien ?). Podczas remontów w l. 2001-3 założono ławy fundamentowe, izolację, wymieniono część podwalin, wieńców, uzupełniono gont w ścianie nawy głównej, wzmocniono konstrukcję chóru.

Opis

Cerkiew położona w środkowej części wsi, na zach. krańcu dawnego parku dworskiego. Usytuowana na wzniesieniu, dostępnym z drogi głównej za pomocą kilkudziesięciu schodków. Otoczona dawnym cmentarzem grzebalnym z zachowanymi kilkoma nagrobkami i okazami starych lip. Orientowana. Wzniesiona na trójdzielnym planie składającym się z prostokątnej nawy oraz prezbiterium i babińca, które są nieco węższe i niższe od nawy. Prezbiterium zamknięte trójbocznie, pierwotnie z dwiema zakrystiami po bokach (obecnie zachowana tylko południowa). Cerkiew zbudowana z drewna sosnowego w konstrukcji wieńcowej. Pierwotnie osadzona na palach wbitych w ziemię, obecnie na podmurówce. Odmienne niż w innych cerkwiach trójkopułowych (np. Chłopiatyn, Dłużniów, Hrebenne), zasadnicze trzy człony cerkwi są nieco „rozsunięte” i powiązane niższymi łącznikami (przejściami), a kopuły nie mają wysokich tamburów lecz są wsparte na pendentywach umieszczonych w narożach zrębu. Kopuły ośmiopołaciowe zwieńczone ślepymi latarniami pod ostrosłupowymi hełmami zakończonymi współczesnymi krzyżami. Wewnątrz kopuł pozorne sklepienia, w przejściach i zakrystii płaskie stropy. Pomiędzy nawą a babińcem chór muzyczny wsparty na czterech słupach. Elewacje obite gontem (pierwotnie pokryte tradycyjnym pionowym szalunkiem z listwowaniem). Okna prostokątne, o zróżnicowanej wielkości, wielokwaterowe; w ścianie frontowej babińca i górnej strefie ścianach bocznych nawy umieszczone okienka półkoliste o promienistym układzie szprosów. Wejście główne poprzedzone gankiem na czterech słupach. Wewnątrz zachowana polichromia z czasu budowy cerkwi o motywach architektonicznych i figuralnych oraz ikonostas i ołtarze boczne.

We wsch. części cmentarza cerkiewnego nagrobki oraz wejście do krypty fundatorów cerkwi i wcześniejszego właściciela majątku, w części zach. - zbiorowa mogiła z czasu II wojny światowej. Od pd. wolno stojąca dzwonnica parawanowa, murowana, trójarkadowa (1930).

Na wsch. od cerkwi zachowane pozostałości parku dworskiego z XVIII w., łączącego się kompozycyjnie i widokowo z cerkwią.

Obiekt dostępny z zewnątrz oraz wewnątrz po uzgodnieniu.

Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 15-07-2016 r.