ruiny zamku - Zabytek.pl
Adres
Lipienek, 55
Lokalizacja
woj. kujawsko-pomorskie, pow. chełmiński, gm. Lisewo
Historia
Krzyżacki zamek konwentualny zbudowano na cyplu jeziornym oblewanym dawniej przez wody jeziora Zamkowego. Prawdopodobnie we wczesnym średniowieczu istniał w tym miejscu gród, o którym wspomniano w 1277 roku przy okazji opisu najazdu Skomanda. W czasie przeprowadzonych na zamku, w 1992 roku, archeologicznych badań sondażowych nie pozyskano materiałów dowodzących jednoznacznie istnienie grodu. Budowę kamienno-ceglanego zamku, z gospodarczym zapleczem, rozpoczęli krzyżacy w XIII wieku, najprawdopodobniej po najeździe Skomanda. Zbudowana wówczas warownia od 1285 roku była siedzibą komtura ziemi chełmińskiej. W 1330 roku zamek próbowały zdobyć wojska Władysława Łokietka. Komtur ziemi chełmińskiej rezydował w Lipienku do 1335 roku, a od tego momentu do roku 1454 na zamku urzędował wójt, który sprawował funkcje sądownicze nad rycerstwem ziemi chełmińskiej, a także miał wpływ na decyzje dotyczące spraw wojskowych. Wójt administracyjnie podlegał bezpośrednio pod Malbork. Dwóch wójtów lipienieckich: Paul von Rüsdorf i Ludwig von Erlichhausen zrobiło zawrotne polityczne kariery zostając wielkimi mistrzami zakonu krzyżackiego. W wyniku ustaleń II pokoju toruńskiego Lipienek znalazł się w granicach królestwa polskiego. Zamek przestał mieć znaczenie militarne i stał się przedmiotem wynajmu, jego dzierżawcy grzecznościowo nazywani byli starostami. W XVI wieku zamek był jeszcze w bardzo dobrym stanie technicznym, zamek wysoki pełnił funkcję rezydencji, do której został przystosowany przez rodzinę Kostków, a przedzamcze pełniło funkcje gospodarcze. Podczas wojny ze Szwecją w latach 1656-1659 uległ poważnym zniszczeniom i od tej pory postępowała jego destrukcja. W XIX wieku zamek wysoki już nie istniał i nie wiadomo kiedy go rozebrano.
Opis
Założenie zamkowe zachowało się w formie ruiny i w takim stanie wpisane zostało do rejestru zabytków. Obiekt składa się z dwóch zasadniczych elementów: wyniesienia zamku wysokiego i przedzamcza. Wyniesienie zamku wysokiego zbudowane jest na planie ośmioboku i zabezpieczone cembrowiną z granitowych otoczaków. Zamek wysoki zbudowany był na planie zbliżonym do kwadratu i usytuowany w pobliżu południowo-zachodniego narożnika wyniesienia. Zachowały się po nim relikty ściany południowej skrzydła północnego, piwnica w narożniku południowo-wschodnim i pozostałości fundamentów czytelne pod darnią. Wyniesienie przedzamcza zbudowane jest na planie nieregularnego pięcioboku, pierwotnie również było zabezpieczone cembrowiną z granitowych otoczaków, której relikty zachowały się w narożniku północno-zachodnim. W latach 80. XX wieku częściowo zniszczone zostały południowa cembrowina przedzamcza wraz z fosą i przekształcone w strzelnicę. Wyniesienie zamku wysokiego i przedzamcze oraz przedzamcze i wysoczyzną rozdzielają fosy a w miejscach, w których pierwotnie znajdowały się mosty, są obecnie groble.
Zamek znajduje się na terenie prywatnym, jego zwiedzanie należy uzgodnić z właścicielem.
Oprac. Leszek Kotlewski, OT NID w Toruniu, 30.09.2014 r.
Rodzaj: zamek
Styl architektoniczny: nieznana
Materiał budowy:
ceglane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_04_BK.437134, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_04_BK.227197