Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

ośrodek historyczny miasta - Zabytek.pl

ośrodek historyczny miasta


układ przestrzenny data nieznana Lewin Kłodzki

Adres
Lewin Kłodzki

Lokalizacja
woj. dolnośląskie, pow. kłodzki, gm. Lewin Kłodzki

Lewin Kłodzki jest jednym z przykładów niewielkiego miasta otwartego, rzemieślniczo-rolniczego, z zachowanym bez większym zmian historycznym układem urbanistycznym oraz z zachowaną historyczną zabudową.

Historia

Początkowo wieś Lewin w ramach dóbr cystersów z Bruomova, następnie miejscowość w obrębie dóbr nachodzkich. W 1477 przyłączona wraz z ich częścią do Hrabstwa Kłodzkiego i do państewka homolskiego związanego z zamkiem Homole. Tutejsza parafia wzmiankowana pośrednio w latach 1340-1350, a pierwszy pewny przekaz o posiadaniu praw miejskich przez Lewin z 1415 r. W czasie wojen husyckich w r. 1428, miasto spalone i opuszczone przez ludność. W 2 poł. XV w. odnowione prawa miejskie. W 1597 r. potwierdzone prawo targowe dotyczące jarmarków, w 1659 r. dane miastu nowe prawo targowe dotyczące targów tygodniowych, na których sprzedawane także len, przędza oraz wyroby lniane. Inne przywileje miasta: handel solą, prowadzenie łaźni i warzenie piwa. W XVIII w., szczególnie po wojnach śląskich silnie rozwinięte w mieście tkactwo chałupnicze i przemysł bławatny. Tkacze nie zrzeszeni w cechach, to lewińscy mieszczanie oraz ludzie napływowi mający możliwość osiedlania się w wybranych miejscach. Z tkactwem związany w 2 poł. XVIII w. intensywny handel prowadzony przez lokalnych kupców bławatnych, w tym najzamożniejszego Ignatza Straucha. Część mieszkańców Lewina o zawodzie rolniczym. Na pocz. XIX w. ze względu na blokadę kontynentalną ograniczona produkcja wyrobów lniarskich i kres dalekosiężnego handlu nimi. W 1 poł. XIX w. wyroby ze lnu i bawełny produkowane tylko na lokalne potrzeby. Od lat dwudziestych XIX w. w okolicach Lewina rozwijana turystyka. Po 1945 r. Lewin bez praw miejskich.

Opis

Lewin Kłodzki, miasto otwarte, położone w centrum Wzgórz Lewińskich, w dolinie Bystrej, przy najstarszej drodze z Kłodzka do Nachodu, przez Przełęcz Polskie Wrota. Prostokątny rynek założony na stoku wzniesienia. Ok. 1736 r. rynkowe pierzeje zabudowane w całości. Na rynku browar, kolumna maryjna (1687 r.) i figura Św. Jana Nepomucena z puttami (1717). W latach 1839-1857 rynek obsadzony lipami, w latach ok. 1881-1903 urządzony ogrodowo, a w 1902 r. ozdobiony fontanną. W końcu XIX w. miasto rozbudowane w kierunku zach. Na kulminacji, na pd. od rynku, w miejscu obronnym, wzniesiony kościół par. pw. Św. Michała Archanioła (1574-1576, 4 ćw. XVII w.) otoczony murem ze strzelnicami skierowanymi ku drodze do Nachodu. Na pd. od miasta w tzw. Lasku Miejskim zbudowana kaplica Św. Jana Nepomucena (1727). Przy kaplicy dawniej dom strażnika, od ok. 1767 r. pustelnia zamieszkiwana przez zakonników-tercjarzy, inwalidów wojennych lub osoby świeckie z różnych środowisk, utrzymujące się z legatu i datków. Lewiński ratusz wzniesiony w pd. pierzei rynku, ok. 1736 r. szczytowy, z ośmioboczną sygnaturką zwieńczoną cebulastym hełmem z latarnią. Obecny ratusz przy pl. T. Kościuszki 20 odbudowany w latach 1772-1776 po pożarze przez budowniczego Müllera z Kłodzka z funduszy z królewskiej kasy. Murowany, dwukondygnacjowy, kalenicowy, nakryty dachem dwuspadowym z sygnaturką. Fasada w stylu fryderycjańskiego rokoka z elementami późnego baroku i wczesnego neoklasycyzmu. Na zach. od miasta wzniesiony w latach 1902-1905 zespół dworca kolejowego. Drewniany budynek stacyjny szkieletowy, odeskowany, utrzymany w stylu historyzmu, z elementami stylu tyrolskiego i budownictwa rodzimego. Nieopodal modernistyczna, ceglana wieża ciśnień z neogotyckimi otworami. Na pocz. XVIII w. zabudowa miasta, łącznie z ratuszem i domami rynkowymi głównie drewniana. Zniszczona w pożarze w 1703 r. Ok. 1736 r. domy rynkowe dwukondygnacjowe, szczytowe, z wysokimi, trójkątnymi, odeskowanymi szczytami. Zniszczone w pożarze w 1772 r. Większość wymurowana do 1776 r. przez budowniczego Müllera z Kłodzka, w podobnym stylu jak ratusz, na koszt króla pruskiego. Od tej zabudowy odmienna stylistycznie późnobarokowa kamienica kupca Ignatiusa Straucha (pl. T. Kościuszki 18). W 1 ćw. XIX w. domy w pn. i wsch. pierzei rynku przebudowane w stylu neoklasycyzmu. Kalenicowe, nakryte dachami dwuspadowymi. W ich fasadach kamienne portale w ludowej wersji późnego baroku z elementami wczesnego neoklasycyzmu. Portale domów należących do kupców bławatnych z wyobrażeniami kotwicy, gmerku ich gildii, nieraz inicjałami właścicieli (pl. T. Kościuszki 3, 4, 5, 7, 10, 11). Przy ulicach zabudowa skromniejsza, tworzona przez domy szczytowe lub szerokofrontowe, w końcu XVIII w. drewniane, jednokondygnacjowe, kryte gontem malowanym na czerwono. Ulice częściowo wybrukowane już w 1 poł. XIX w. W XIX w., szczególnie od 3 ćw. XIX w. zabudowa ulic wymieniana na obiekty murowane, uzupełniana budynkami o charakterze wernakularnym, ale zachowane niektóre drewniane domy o charakterze wiejskim. Gazowe oświetlenie ulic założone ok. 1870 r. W latach 1903-1905 zbudowany w Lewinie, na linii Kłodzko-Kudowa wiadukt kolejowy. Wzniesiony z radkowskiego piaskowca, o wysokości 25 o długości 117 m, sklepiony, sześcioprzęsłowy, o walorach artystycznych, doskonale wkomponowany w krajobraz.

Zabytek dostępny przez cały rok.

oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 17-11-2015 r.