Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych


kościół 1466 - 1467 Łaziska

Adres
Łaziska, Powstańców Śląskich 128

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. wodzisławski, gm. Godów

Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy kościół pw.Wszystkich Świętych stanowi najstarszy drewniany kościół na terenie Górnego Śląska i jeden z najstarszych w kraju.

Obiekt stanowi rzadko spotykaną w regionie tzw. małopolską odmianę późnogotyckich świątyń drewnianych. Dodatkowo kościół posiada cenny częściowo zachowanym późnogotyckim detalem w obrębie wystroju łącznie z XVI w. polichromią zlokalizowaną w obrębie nawy.

Historia

Pierwsze wzmianki odnośnie wsi Łaziska pochodzą z 1520 roku. Przez wiele lat za oficjalną datę powstania kościoła pw. Wszystkich Świętych uchodził rok 1579 (wycięty na belce obok wejścia bocznego). Jednakże wielu badaczy w związku z widocznymi cechami gotyckimi wśród niektórych elementów architektonicznych świątyni jak: późnośredniowieczne wiązanie storczykowe więźby dachowej, widoczna pomimo wielu przekształceń strzelistość bryły czy zamknięte ostrołukowato okna wskazywało na starszy rodowód obiektu. Dopiero z przeprowadzonych przez Aleksandra Koniecznego w 2008 roku badań dendrochronologicznych jednoznacznie wynika, iż budowę kościoła przeprowadzono w 1467 rok (datowanie próbek z nawy oraz prezbiterium), co czyni go najstarszym  zabytkiem drewnianej architektury sakralnej na terenie Górnego Śląska. Zgodnie z przytoczonymi badaniami obecna wieża powstała w co najmniej dwóch fazach, z pierwszej z 1507 roku pochodzi obecna konstrukcja o pochyłych ścianach, którą w 1748 roku wzmocniono i zwieńczono nadwieszoną izbicą z baniastym hełmem. Pierwszy dokument źródłowy w którym wzmiankowano kościół w Łaziskach stanowi protokół wizytacji kanonicznej z 1652 r., kolejny protokół z 1679 roku odnotowuje prowadzony od fundamentów remont obiektu. Wśród ważniejszych przekształceń w obrębie bryły wymienić należy budowę murowanej zakrystii z 1870 r., na miejscu starej drewnianej. W tym czasie powiększono także przestrzeń przeznaczoną dla wiernych poprzez włączenie do nawy dolnych partii wieży, powstał wówczas także obecny chór muzyczny. W 1905 r. przeprowadzono remont kopuły na wieży oraz sygnaturki. Po II wojnie światowej kościół przeszedł szereg prac konserwatorskich wśród których wymienić należy remont oraz impregnację dachu, remont daszków nad sobotami, a także częściową wymianę odeskowania zewnętrznego ścian z 1968 r., remont konstrukcji ścian przeprowadzony w latach 1998-2000, konserwacje XVI w. polichromii z lat 1998-2001 oraz remont dachu z 2010 roku.

Opis

Kościół pw. Wszystkich Świętych położony jest na niewielkim wzniesieniu przy ulicy Powstańców Śląskich, w centralnej części wsi Sieroty, przy drodze z Gorzyc do Godowa. Obiekt otoczony jest cmentarzem grzebalnym oraz licznymi okazami cennego starodrzewu. Całość wydzielono jest od ulicy przy pomocy kamiennego muru. Obiekt w części zasadniczej powstał w konstrukcji zrębowej z drewna jodłowego na podwalinie z dębowych klinów (pecków) za wyjątkiem czterokondygnacyjnej zwężającej się ku górze wieży z nadwieszoną izbicą z ozdobnym okapem wykonanej w konstrukcji szkieletowej opartej na czterech pochylonych słupach narożnych spiętych ryglami i oczepem. Kościół jest jednonawowy, orientowany składa się z wzniesionej na rzucie zbliżonym do kwadratu nawy powiększonej o przestrzeń położonej od zachodu prostokątnej wieży. Zwrócone na wschód węższe prezbiterium zamknięte jest trójboczną absydą i połączone komunikacyjnie z przylegającą do jego północnej ściany prostokątną, murowaną zakrystią. Od zewnątrz bryła na całej długości za wyjątkiem zakrystii otoczona jest przez wsparte na słupach soboty. Zasadnicza część bryły nakryta jest dachem dwuspadowym, jednokalenicowym o ostrym nachyleniu połaci przechodzącym nad prezbiterium w wielopołaciowy, dodatkowo  nad nawą znajduje się ośmioboczna latarnia z cebulastym hełmem, do której nawiązuje formą zwieńczenie wieży.  Wyjątek stanowią soboty oraz zakrystia kryta dachem pulpitowym, całe poszycie wykonane z gontu. Elewacje zewnętrzne niesymetryczne, w dolnej części osłonięte podcieniem, powyżej szalowane deskami (ściany nawy i prezbiterium od południa oraz wschodu) oraz pobite gontem od północy oraz w obrębie wieży. Izbica oszalowana pionowo deskami z ozdobnym zakończeniem. Wejście główne zlokalizowane jest w otwartej kruchcie na osi wieży w elewacji frontowej (zachodniej). Drugie wejście prowadzące do nawy zlokalizowano w elewacji bocznej (południowej) prowadzi przez ganek. Otwory okienne proste, krosowe z kolorowymi szybkami. Wewnątrz w typie salowym, prezbiterium wydzielone od nawy belką dekorowaną rozetą z inskrypcją. Strop w prezbiterium w formie pozornej kolebki w nawie obniżony po bokach tworzy wydatne fasety pokryte figuralną polichromią, ściany prezbiterium pokryte motywami roślinnymi, najstarsze XVI w. polichromie zlokalizowane w obrębie ścian nawy przedstawiają głównie sceny ze Starego i Nowego Testamentu. W centralnej części nawy zlokalizowana jest ośmioboczna kolumna na której wsparta jest konstrukcja dachu, w części zachodniej znajduje się natomiast wsparta na sześciu słupach ozdobionymi wąskimi fazami oraz parami wcięć empora z prospektem organowym. Najcenniejszy element wystroju stanowi gotycka polichromia z 1560 roku zachowana do dziś w formie scen ze Starego oraz Nowego Testamentu. Wnętrze w stylu barokowym z elementami gotyku oraz wśród wyposażenia wyróżnia się późnobarokowy ołtarz główny, którego części składowe stanowią późnogotyckie elementy pierwotnego ołtarza w postaci: rzeźby Matki Boskiej z Dzieciątkiem w mandoli oraz dwa skrzydła tryptyku z płaskorzeźbami śś. Dziewic Barbary, Doroty, Katarzyny oraz Małgorzaty. Na uwagę zasługują także barokowe stacje drogi krzyżowej, dwie kamienne kropielnice z XVI w. oraz ambona z dekoracją w stylu regencji.

Zabytek dostępny z zewnątrz, otwierany jedynie na czas mszy św.

Oprac. Agata Mucha, OT NID w Katowicach, 14.01.2015 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.101690, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.323758