Jeden z nielicznych obiektów, który zachowały dawny, w pełni stylistycznie jednoznaczny, szesnastowieczny wygląd.

Historia

Pierwsze wzmianki o parafii w Łaszewie pochodzą z końca XIV w. Kościół został wzniesiony prawdopodobnie w latach 1520-1531 (datę tę ustalono na podstawie informacji zawartych w źródłach archiwalnych i badań nad polichromią na stropie prezbiterium i nawy; termin wyznaczony na zasadzie ante quam - obiekt powstał nie później niż w 1531 roku). Kościół był restaurowany w XVII w., ok. 1739 r. i później. W 1778 r. dobudowano do niego boczną kruchtę od strony południowej. Na podstawie badań prof. Czesława Krassowskiego przyjmuje się, że z okresu budowy świątyni pochodzą: zrąb i podwaliny ścian nawy, prezbiterium i zakrystii oraz stropy tych trzech części kościoła, a także więźba dachowa, część konstrukcji wieżyczki na sygnaturkę, otwór tęczowy, trzy portale wewnętrze z drzwiami i okuciami, chór muzyczny ze schodami. Wieżę zachodnią wzniesiono w XVII w., kruchtę południową - w 1778 roku. W latach 1811-1813 nastąpiło cofnięcie statusu parafii i kościół stał się filią kościoła w Mierzycach. Na pocz. XX w. przeprowadzono gruntowną renowację wieży kościelnej oraz wnętrza świątyni wraz z ołtarzami, amboną i chórem. W latach 1965-1967 renowacji poddano polichromię na stropie prezbiterium i nawy, rekonstruując duże jej fragmenty. W 1991 r. ponownie erygowano parafię w Łaszewie i przystąpiono do kapitalnego remontu kościoła - rozebrano go w całości, założono fundamenty i złożono świątynię na powrót, wymieniając najbardziej zniszczone elementy. Prace zakończono w 1996 r., pokrywając kościół nowym gontem.

Opis

Kościół orientowany, położony w centralnej części wsi, po zachodniej stronie drogi lokalnej prowadzącej do Strug Pątnowskich, usytuowany wśród luźnej zabudowy na ogrodzonym terenie cmentarza. Kościół reprezentuje styl budownictwa szesnastowiecznego, charakterystyczny dla budowli sakralnych Wielkopolski. We wnętrzu zachowała się częściowo polichromia z XVI w. Budowla wzniesiona na planie kwadratowej nawy i przylegającego do niej prezbiterium - węższego, również wybudowanego na planie kwadratu, zamkniętego trójbocznie. Od północy do prezbiterium przylega zakrystia na planie wąskiego prostokąta, przy nawie od zachodu znajduje się wieża na planie prostokąta. Prostopadłościenne bryły nawy i prezbiterium przekryte wspólnym dachem dwuspadowym, zakończonym od wschodu wielopołaciowo, z wydatnym, szerokim okapem wokół prezbiterium. Od zachodu szczyt trójkątny. Nad tęczą wieżyczka na sygnaturkę na planie kwadratu, o ścianach prostych, zwieńczona czteropołaciowym daszkiem namiotowym. Osobnymi dachami są kryte prostopadłościenna bryła zakrystii (pulpitowym), kruchta (trójpołaciowym) i wieża (czterospadowym). Dachy i szczyt zachodni przekryte gontem na łatach i odeskowaniu, podbitym w części płytami karton-gips. Konstrukcja ścian zrębowa: wzniesione z bali ciosanych na nakładkę, bez ostatków, z krytym czopem, poszczególne wieńce dyblowane. Podwalina szersza, o krawędziach na wielu odcinkach skośnie fazowanych. Wieża konstrukcji słupowo-ramowej, z podwaliną wspartą na kamieniach. Ściany od zewnątrz szalowane pionowo szerokim deskami sosnowymi z listowaniem. Od wnętrza szalunek poziomy szerokimi deskami modrzewiowymi o sfazowanych krawędziach. Ściany sygnaturki szalowane pionowo. Więźba dachowa storczykowa, dwujętkowa, złożona z 14 kozłów krokwiowych (siedmiu pełnych i siedmiu pustych), o rozpiętości więzarów równej szerokości nawy. Wokół prezbiterium końce belek stropowych wysunięto na zewnątrz lica ścian ok. 100 cm, tworząc szeroki okap wsparty na mieczach osadzonych w zaczepach. Zaczepy i miecze dekorowane nacięciami i elementami półwałków. Końce belek i krawędzie zaczepów fazowane. Storczyki zawieszone na krokwiach za pomocą pary zastrzałów, dołem jednostronnie ustawione miecze łączą storczyki z belką wiązarową. W ramie podłużnej storczyki usztywnione dwoma poziomami rygli i krzyży św. Andrzeja. Elementy więźby ciosane i darte piłą. Złącza kołkowane, na czop, nakładkę płetwową i nakładkę prostą, złącza nowe z wklejanymi stalowymi kotwami. Stropy drewniane, płaskie, deskowe. W prezbiterium i nad nawą założone na jednym poziomie z dekoracją malarską. Podłogi drewniane, deskowe. Deski łączone na pióro i wpust. Podłoga prezbiterium w stosunku do nawy wyższa o jeden stopień. Otwory okienne prostokątne i kwadratowe, zwieńczone prosto, w prostych wąskich ramach różnej wielkości. Stolarka o pojedynczych skrzydłach, podzielonych szczeblinami na pola (cztery, 15 lub 18), kwatery wypełnione szkłem. Na południowej elewacji prezbiterium oraz w północnej i południowej ścianie nawy prostokątne otwory okienne. We wschodniej ścianie prezbiterium na osi okno prostokątne, nieco mniejsze, na wschodniej elewacji zakrystii niewielki otwór okienny. Kwadratowe okienko dodatkowo pod okapem w południowej ścianie korpusu głównego (od wnętrza otwór ten ma wykrój owalny). Otwory drzwiowe prostokątne, zwieńczone prosto lub - jak w wypadku drzwi w zachodniej ścianie nawy - zamknięte w „ośli grzbiet”. Ich wielkość jest różnicowana. Otwory ujęte w szerokie profilowane ramy. Drzwi jedno- lub dwuskrzydłowe, deskowe. Wnętrze kościoła jednoprzestrzenne, stropy nawy i prezbiterium płaskie, na jednym poziomie. Otwór tęczowy prostokątny. Belki tęczowe, od strony nawy profilowane. Na belce dolnej rzeźba - Pasja. W północnej ścianie prezbiterium i południowej ścianie korpusu prostokątne otwory wejściowe ujęte w szerokie, profilowane ramy, w ścianie zachodniej portal zwieńczony łukiem w „ośli grzbiet”. Wzdłuż zachodniej ściany nawy chór muzyczny, wsparty na dwóch słupach, ograniczony prostym parapetem. Ołtarz główny z 2. poł. XVII w. Polichromia na stropie prezbiterium i nawy jednorodna. Strop podzielony na kasetony z rozetami, oddzielone szerokimi pasami, na których umieszczone motywy kandelabrowe. W jednym z kasetonów nawy scena figuralna - Vir Dolorum z klęczącą postacią fundatora.

Dostęp do zabytku ograniczony. Zwiedzanie możliwe po telefonicznym uzgodnieniu z proboszczem (43 886 65 76)

Oprac. Agnieszka Lorenc-Karczewska, OT NID w Łodzi, 23.09.2014 r.