Zabytek znajduje się w obszarze wpisu zespołu pielgrzymkowego w Kalwarii Zebrzydowskiej na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.

Historia

Zamek w Lanckoronie wzniósł król Kazimierz Wielki w 2. ćwierci XIV w. Miasto wykształciło się z osady założonej pod zamkiem, a lokowane je na prawie magdeburskim na mocy przywilejów królewskich z 1361 i 1366 r. Lanckorona i okoliczne tereny były królewszczyzną. Do I rozbioru Polski w 1772 r. warownia była siedzibą starostwa. Starostami byli m.in. Lanckorońscy, Wolscy, Zebrzydowscy i Wielopolscy. W 1655 r. na 8 miesięcy zamek zajęli Szwedzi. Po odejściu okupantów ówczesny starosta Michał Zebrzydowski umocnił budowlę, wznosząc m.in. murowaną basztę. W latach 1768-1772 zamek był siedzibą konfederatów barskich, dla których został otoczony ziemnymi fortyfikacjami bastionowymi zaprojektowanymi przez inżynierów francuskich. Od I rozbioru Polski w 1772 r. zniszczona działaniami wojennymi i opuszczona budowla szybko znalazła się w ruinie. W latach 60. XX w. było to usypisko ziemi i gruzu, porośnięte dziką zielenią. Od 1963 do 1975 r. z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Lanckorony i pod nadzorem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie, przy pozostałościach zamku prowadzono prace badawcze i konserwatorskie (Teresa Holcerowa, Janusz Smólski z zespołem archeologów Pracowni Konserwacji Zabytków w Krakowie). W trakcie prac odkryto znaczne fragmenty murów, odnaleziono również wiele elementów kamieniarki. Odsłonięcie i odczytanie założenia potwierdziło hipotetycznie rekonstruowany wygląd budowli znany z XVII i XVIII-wiecznych ikonografii.

Opis

Ruiny zamku położone są na szczycie Lanckorońskiej Góry (552 m n.p.m.), ok. 600 m na północny-zachód od rynku w Lanckoronie. Gotycki zamek zbudowany był z kamienia. Wzniesiony został na regularnym, symetrycznym planie, co wyróżniało go wśród wielu warowni górskich. Od południa miał dwie narożne, wysokie, czworoboczne baszty połączone murem kurtynowym do których przylegały od północy 3 skrzydła mieszkalne i gospodarcze otaczające dziedziniec wewnętrzny. W obręb murów prowadziła brama usytuowana od wschodu, do której dostęp wiódł po drewnianym moście nad suchą fosą, wspartym na wysokich filarach. Założenie zamkowe otoczone było podwójnym, drewnianym parkanem wypełnionym wewnątrz ziemią. W wyniku prac konserwatorskich uczytelniono plan założenia zamkowego. Obecnie można oglądać dwie sklepione, czworoboczne baszty południowe połączone murem, fragmenty bramy wjazdowej, fragmenty murów części mieszkalnej oraz fragmenty umocnień konfederackich i fosę.

Zabytek dostępny dla zwiedzających. Do ruin zamku prowadzi niebieski szlak turystyczny z Rynku w Lanckoronie.

Oprac. Tadeusz Śledzikowski, OT NID w Krakowie, 09.10.2014 r.