Zwraca na siebie uwagę monumentalizmem i bogactwem form. Ma wybitne wartości artystyczne, i jest świadectwem wysokiego poziomu artystycznego prac śląskich architektów szybko reagujących na rozwój architektury. Jest też świadectwem wysokiego poziomu artystycznego śląskiego rzemiosła.

Historia

Najważniejszymi elementami nowożytnego uzdrowiska w Lądku Zdroju były łazienki. W XVI i XVII w. funkcjonował w Lądku budynek kąpielowy Jerzy, późniejszy tzw. Stary Jerzy, a od 1678 r. czynne było Kąpielisko Marii. Był to budynek drewniany, centralny, ośmioboczny z kopułą, zbudowany z inicjatywy baronów von Hoffmann, właścicieli dóbr w uzdrowisku i prawdopodobnie przeznaczony dla arystokracji oraz szlachty. Został on wzniesiony przez cesarskiego budowniczego Gröera, funkcjonalnie rozwiązany na wzór tureckiej łaźni i formalnie utrzymany w stylu wczesnego baroku. Po wykupieniu przez magistrat Lądka w 1736 r. dóbr Hoffmannów zakład kąpielowy przeszedł pod zarząd miasta. Budynek był w 2 poł. XVIII w. oraz do lat 60. XIX w. często przebudowywany i dostosowywany do zmieniających się potrzeb lecznictwa uzdrowiskowego. Ostatecznie uznano konieczność wzniesienia nowego zakładu kąpielowego, i w 1877 r. rozpisano konkurs na projekt. Wygrał go architekt Hermann Völkel z Wrocławia lub z Nysy, polecony lądeckiemu magistratowi przez Baumgarta, królewskiego inspektora budowlanego. Prace budowlane prowadzono w latach 1878-1880, a nowy, efektowny i reprezentacyjny budynek kąpielowy wzniesiono wielkim kosztem, przy dużej subwencji ze strony władz Wrocławia. Zbudowano centralny budynek nawiązujący pod względem rozplanowania i koncepcji bryły do starego kąpieliska. W rotundzie umieszczono basen na 30 osób, a w pozostałych wnętrzach przyziemia — przebieralnie-łazienki oraz gabinet dla znaczniejszych kuracjuszy. Na drugiej kondygnacji rozmieszczono 10 dwupokojowych apartamentów. Ponadto na piętrze skrzydła z tarasem urządzono pokój królewski dla upamiętnienia pobytu króla Fryderyka Wilhelma II w Kąpielisku Marii. Wystroje elewacji i wnętrz rozwiązano w stylu historyzmu, w modnym wówczas i efektownym stylu rzymskim bazującym na dojrzałym włoskim renesansie i na architekturze palladiańskiej. Formy detalu architektonicznego, rzeźby figuralnej i detalu zaczerpnięto z włoskiego manieryzmu i francuskiego klasycyzującego baroku, i zinterpretowano je w duchu neoklasycyzmu. Ze szczególnie wielkim rozmachem zrealizowano wystrój wnętrza rotundy z basenem i z antresolą na piętrze. Standardowo ukształtowano wystrój elewacji, ale wyróżniono elewacje frontowe czterech skrzydeł nadając im cechy monumentalizmu. Podkreślono je szczególnie silnie w przypadku pd.-wsch. skrzydła z centralnie usytuowaną, głęboką, sklepioną niszą mieszczącą zewnętrzne schody. Było to rozwiązanie wzorowane na rzymskim antyku, modne w latach 70. XIX w. i stosowane głównie w budynkach użyteczności publicznej, rzadziej w architekturze rezydencjonalnej.

Opis

Budynek ZPL Wojciech w Lądku Zdroju wzniesiony na terenie Parku Zdrojowego. Murowany, tynkowany, centralny z rotundą na planie koła, nakrytą dominującą kopułą na wysokim bębnie. Promieniście względem niej założone cztery krótkie dwukondygnacjowe skrzydła zestawione na planie krzyża greckiego. Pomiędzy nimi wzniesione, oddzielone od rotundy studniami-świetlikami z klatkami schodowymi, także dwukondygnacjowe, ale niższe człony budynku na planie odcinka pierścienia. Przyziemie elewacji boniowane, górna kondygnacja dzielona pilastrami, zwieńczona belkowaniem. Przed skrzydłem pd.-zach. portyk arkadowy z tarasem, w skrzydle pd.-wsch. głęboka, sklepiona nisza z artykulacją zawierająca schody zewnętrzne. Elewacje wszystkich skrzydeł rozczłonkowane pilastrami wielkiego porządku, zwieńczone segmentowymi naczółkami. Wysoki bęben kopuły z oknami o łuku pełnym. Dzielony parami kolumn, zwieńczony rozbudowanym belkowaniem. Wystrój frontowych elewacji skrzydeł oraz bębna ozdobiony dodatkowo dekoracją herbem Lądka i rzeźbą figuralną. Kopuła o przekroju półeliptycznym. Wnętrza budynku także z artykulacją, zdobione dodatkowo sztukateriami ze zróżnicowanymi motywami dekoracyjnymi i z przedstawieniami figuralnymi. Najokazalsze formy architektoniczne i najbogatsze sztukaterie, także barwione we wnętrzu rotundy oraz na ścianach antresoli. Basen ujęty architektoniczną oprawą z marmuru.

Zabytek dostępny przez cały rok.

oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 17-09-2015 r.