Historia

Integralnymi elementami zespołu nowożytnych łazienek w Lądku Zdroju, tzw. Kąpieliska Marii (ZPL Wojciech) były dwie kaplice, jedna nie zachowana przeznaczona dla kuracjuszy i druga, istniejąca, wczesnobarokowa, maryjna. Miała ona wezwanie z określeniem zu Einsiedel lub in Eremo oznaczającym istnienie przy niej pustelni lub oddalenie od ludzkich siedzib. Kaplica została zbudowana z inicjatywy Johanna Sigmunda Hoffmanna von Liechtenstern właściciela dóbr w uzdrowisku, wówczas wsi Thalheim. Według jego zamysłu miała stać się kościołem parafialnym, ale stała się kaplicą grzebalną fundatora, członków rodziny Hoffmannów oraz lokalnym ośrodkiem pielgrzymkowym związanym z kultem maryjnym. Została wzniesiona w 4 ćw. XVII w. jako obiekt jednofazowy lub też w dwóch fazach, w związku z czym jej obecny wygląd byłby wynikiem fazy drugiej, z lat 90. XVII w. Kaplica ewidentnie wyróżnia się oryginalnością rozwiązania przestrzennego na tle innych, wczesnobarokowych kaplic Ziemi Kłodzkiej. Ma trójnawowy korpus nakryty równoległymi dachami, szeroki, horyzontalny front oraz wieżę nad prezbiterium. Takie rozwiązania bywały stosowane we wczesnym baroku, choć rzadko, i wynikały z różnych względów. I tak np. nakrycie trzech identycznych naw kaplicy równoległymi dachami było skutkiem niemożności budowy nad tak małym obiektem jednego dachu. Z topografii terenu i ze względów konstrukcyjnych mogło wniknąć usytuowanie wieży nad prezbiterium, ponieważ kaplica stoi na platformie wciętej w stok. Ale też może miały znaczenie względy estetyczne, bo bryła wieży dzieliłaby wydłużoną fasadę. Wydaje się więc, że projektantem kaplicy był lokalny budowniczy łączący wczesny barok z tradycją budowlaną sięgającą renesansu. W efekcie zaprojektował kaplicę o nietypowej bryle, ale cechującej się proporcjonalnością i lekkością. W kompozycji bryły wieży i wystroju elewacji wykorzystał już rozwiązania formalne stosowane powszechniej. W późniejszych czasach kaplica była przebudowywana. W 2 poł. XVIII w. prezbiterium nakryto sklepieniem żaglastym. W r. 1795 umieszczono na wieży zegar. W 1801 r. dobudowano do fasady kaplicy przybudówkę zawierającą w przyziemiu kruchtę, a na piętrze lokalność z organami. W 2 poł. XIX w. nadbudowano zakrystię. W latach 1908-1941 renowację wystroju wnętrza kaplicy przeprowadzał lądecki malarz Leo Richter, który wykonał obecną polichromię.

Opis

Orientowana kaplica pw. Najświętszej Marii Panny na Pustkowiu zlokalizowana na terenie uzdrowiska, na pn.-zach. skraju Parku Zdrojowego. Murowana z kamienia i cegły, tynkowana. Założona na planie prostokąta z podziałem na trzy podobne nawy rozdzielone ścianami z arkadami. Na osi nawy środkowej kwadratowe prezbiterium. Przy nim prostokątna zakrystia, a w osi fasady kościoła — kruchta zamknięta półkoliście. Nawy nakryte odrębnymi dwuspadowymi dachami zasłoniętymi wolutowymi szczytami. Nad prezbiterium nadbudowana wieża, której górna kondygnacja ośmioboczna, zwieńczona jednoprześwitowym hełmem. Wystrój elewacji kościoła wykonany w tynku. Fasada z pasem attyki i trzema szczytami wolutowymi rozczłonkowana pilastrami, lizenami oraz profilowanymi gzymsami. W przerwanych naczółkach kamienne, późnobarokowe figury Immaculaty, Św. Anny i Św. Józefa wykonane na pocz. XIX w. Wystrój uzupełniony kamiennymi, uszakowymi portalami z przerwanymi naczółkami segmentowymi i — tablaturą, w tym czterouszakowymi płycinami. Prezbiterium nakryte sklepieniem żaglastym, nawy — kolebkowym z lunetami. Balustrada chóru muzycznego drewniana, złożona z segmentów odrębnych w każdej nawie. Sklepienie prezbiterium, podłucza arkad międzynawowych i balustrada chóru muzycznego pokryte dekoracyjną polichromią w stylu historyzmu, z dominacją neobaroku i z elementami neoklasycyzmu. Na ścianach środkowej nawy postacie czterech Ewangelistów. Wyposażenie kaplicy: ołtarz główny z 2 poł. XVIII w. z drewnianą figurą Marii z Dzieciątkiem i dwa neobarokowe ołtarze boczne Św. Anny i Św. Józefa z 1926 r., roboty A. Schmidta. Obraz ołtarzowy z wizerunkiem Św. Józefa barokowy, z XVIII w. Drugi obraz przedstawiający Św. Annę wykonany w konwencji baroku, przed 1926 r.

Zabytek dostępny przez cały rok, możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 18-09-2015 r.