Historia

Wieś Łabuńki, wraz z pobliskimi Łabuniami, do poł XVI w. była własnością królewską, następnie w posiadaniu Oleśnickich, a w poł. XVII w. Stanisława Firleja z Dąbrowicy, wojewody lubelskiego. Od schyłku XVII w. własność Zamoyskich; w k. XVIII w. od Jana Jakuba Zamoyskiego Łabuńki odkupił siostrzeniec hr. Michał Wielhorski, a następnie w 1801 r. sprzedał je Stanisławowi Grzębskiemu h Jastrzębiec, żonatemu z Teklą ze Stadnickich. Małżonkowie, na stałe mieszkający we Lwowie, pałac w Łabuniach wznieśli zapewne z myślą o córce Teofili, która wraz z mężem Kajetanem Karnickim, szambelanem dworu cesarskiego, po 1815 r. ukończyła budowę rezydencji. Autorstwo pałacu, ze względu na wysoki poziom artystyczny architektury i wystroju sztukatorskiego, przypisuje się znanym architektom doby klasycyzmu Chrystianowi Piotrowi Aignerowi i Fryderykowi Baumanowi. Wokół pałacu założony został park krajobrazowy, zaprojektowany przez ogrodnika sprowadzonego z Wiednia. W 1873 r. Łabuńki zostały sprzedane Teodorowi i Jadwidze Kaszowskim, po których majątek odziedziczył syn Zygmunt i po I wojnie sprzedał Janowi Kołaczkowskiemu. Po upaństwowieniu dóbr, od 1947 r. w pałacu znajdowała się szkoła. Następnie opuszczony, ulegał postępującej ruinie. Od 1998 r. zespół pałacowy jest użytkowany i rewaloryzowany przez Zgromadzenie Misjonarzy Krwi Chrystusa, które w oficynach prowadzi hospicjum i dom rekolekcyjny; pałac w trakcie remontu.

Opis

Zespół pałacowo-parkowy położony jest na zach. krańcu wsi, po pd. stronie szosy Zamość - Tomaszów Lub. Pałac usytuowany w centralnej części parku, poprzedzony dziedzińcem, po bokach którego znajdują się dwie oficyny (pierwotnie oficyna i stajnia). Oficyna zachodnia i brama zamykająca dziedziniec zrekonstruowane współcześnie. Pałac. Klasycystyczny. Elewacją frontową zwrócony na północny wschód Wzniesiony na planie prostokąta, dwukondygnacjowy, częściowo podpiwniczony. Układ wnętrza dwutraktowy, z hallem i klatką schodową w płytszym trakcie frontowym oraz reprezentacyjnymi pomieszczeniami od ogrodu. Murowany z cegły, otynkowany. Bryła zwarta, nakryta dachem czterospadowym z powiekami, pobitym blachą. Elewacja frontowa jedenastoosiowa, poprzedzona czterokolumnowym portykiem toskańskim w wielkim porządku, dźwigającym belkowanie z tryglifowo-metopowym fryzem i zwieńczonym schodkowym szczytem (obecnie w trakcie rekonstrukcji). Pod portykiem stiukowy fryz z motywem festonów i rozet. Elewacja tylna dziewięcioosiowa, z toskańską kolumnadą na całej długości, wspierającą taras ze współczesną kamienną balustradą. Elewacje boczne i frontowa podzielone płaskimi gzymsami kordonowymi; całość zwieńczona profilowany gzymsem z fryzem ząbkowym (w trakcie rekonstrukcji); naroża ujęte boniowaniem. Okna prostokątne, w profilowanych opaskach, na parterze dodatkowo zwieńczone nadprożami z prostymi gzymsami. W pomieszczeniach parteru zachowana finezyjna dekoracja sztukatorska w postaci faset, rozet sufitowych i supraport. Park krajobrazowy, z elementami ogrodu arkadyjskiego. Od strony szosy przed elewację frontową pałacu prowadzi aleja grabowa zakończona owalnym gazonem i podjazdem. Przed elewacją tylną obszerny trawnik ograniczony kulisami drzew, stanowiący taras widokowy na rozległe łąki nadrzeczne.

Dostęp do zabytku ograniczony. Pałac w trakcie remontu.

Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 20.10.2014 r.