Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

dom - Zabytek.pl

dom


budynek użyteczności publicznej 1835 - 1837 Kwidzyn

Adres
Kwidzyn, Słowiańska 17

Lokalizacja
woj. pomorskie, pow. kwidzyński, gm. Kwidzyn (gm. miejska)

Cenny przykład klasycystycznego budynku wybudowanego w 1837 r., jako siedziba najstarszego gimnazjum w Kwidzynie.

Budynek jest jednym z dwóch obiektów szkolnych na terenie województwa pomorskiego (obok d. Gimnazjum Miejskiego w Gdańsku), zaprojektowanych z udziałem berlińskiego architekta, Karla Friedricha Schinkla, jednego z najwybitniejszych twórców klasycyzmu w Królestwie Prus.

Historia

Szkoła miejska (wcześniej katedralna), istniejąca na Starym Mieście w Kwidzynie co najmniej od XV w., otrzymała 11 listopada 1812 r. status gimnazjum. W 1816 r. przyjęło ono nazwę Gimnazjum Królewskie. Ponieważ dotychczasowe lokum było w złym stanie technicznym i zbyt małe dla rozwijającej się placówki, rektor Friedrich C. L. Ungefug rozpoczął starania o pozyskanie nowej siedziby. W 1834 r. zapadła decyzja o budowie szkoły przy wschodniej pierzei ówczesnego Flottwellplatz (ob. plac Plebiscytowy), powstałego w wyniku likwidacji starego cmentarza. Budynek główny został wzniesiony w latach 1835-1838 w stylu klasycystycznym wg projektu opracowanego z udziałem znanego berlińskiego architekta Karla F. Schinkla; budową kierowali radca budowlany Hartmann i inspektor Schmidt, a jej koszty wyniosły około 25000 talarów. Szkoła miała siedem klas, modelarnię, pracownie fizyczną i plastyczną, pomieszczenia biblioteczne, pokój konferencyjny, pokoje dyrektora, mieszkanie woźnego oraz bogato zdobioną aulę, jedno z świetniejszych wnętrz tego okresu w Kwidzynie. W budynku zastosowano nowoczesne rozwiązania, m.in. system ogrzewania gorącym powietrzem (niestety, został wadliwie wykonany i w 1864 r. do pomieszczeń wprowadzono tradycyjne piece). Naukę rozpoczęło 227 uczniów pod kierunkiem 13 nauczycieli. W 1873 r., w okresie rektoratu zasłużonego dla miasta historyka Maxa Toeppena, zbudowano salę gimnastyczną, budynek latryn i mur domykający dziedziniec (koszt inwestycji wyniósł 6550 talarów). W 1881 r. od strony ob. ul. Chopina powstał nowy budynek dydaktyczny (połączony w 1904 r. z gmachem głównym), a w 1909 r. na jego dachu zainstalowano platformę do obserwacji astronomicznych i meteorologicznych. Gimnazjum początkowo miało profil zdecydowanie humanistyczny, dopiero od 1920 r. zaczęto tworzyć klasy o profilu realnym; w 1937 r. ówczesną nazwę - Państwowe Gimnazjum Klasyczne i Realne - przemianowano na Państwowe Liceum dla Chłopców. W 1945 r. w szkole urządzono radziecki szpital wojskowy. Od 1947 r. zespół budynków d. Gimnazjum Królewskiego ponownie pełni funkcje szkolne i obecnie mieści się w nim Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Kwidzynie. Przeprowadzone w ostatnim czasie prace konserwatorskie przywróciły obiektowi dawną rangę (2005 r. - restauracja auli, 2014 r. - remont elewacji i dachu, wymiana stolarki okiennej).

Opis

Gimnazjum Królewskie znajduje się po południowo-wschodniej stronie Starego Miasta na terenie rozwijającej się od początku XIX w. nowej, reprezentacyjnej dzielnicy Kwidzyna. Usytuowane jest na niewielkim wyniesieniu przy wschodniej pierzei skweru z zachowanym starodrzewem (d. Flottwellplatz, ob. Plac Plebiscytowy), urządzonego w 1827 r. na terenie wcześniej zlikwidowanego cmentarza przy Szpitalu św. Jerzego. Klasycystyczny budynek został wzniesiony na rzucie wydłużonego prostokąta; na osiach dłuższych boków szerokie ryzality wydzielające część reprezentacyjną z holem, klatką schodową i aulą. Bryła zwarta, symetryczna, dwukondygnacyjna, podpiwniczona, z wyraźnie wyższą (też dwukondygnacyjną) partią ryzalitu zamkniętą frontonem i nakrytą niskim dachem dwuspadowym. Obiekt murowany z cegły, pokrycie dachu z blachy tytanowo-cynkowej.

Elewacje symetryczne, tynkowane, częściowo boniowane, dzielone poziomo profilowanymi gzymsami międzykondygnacyjnymi; duże prostokątne okna ujęte profilowanymi opaskami w tynku. Elewacja frontowa (zachodnia) 11-osiowa, z silnie zaakcentowanym 5-osiowym ryzalitem środkowym, zwieńczonym gładkim tympanonem obramionym szerokim gzymsem. Na osi ryzalitu w parterze portal główny, na piętrze pięć wysokich, domkniętych półkoliście okien; w polach podokiennych bogata żeliwna dekoracja w formie wici roślinnych. Szczyt i boczne narożniki frontonu zwieńczone akroterionami; pod gzymsem tympanonu widoczna łacińska inskrypcja: „INTROITE, QUOS MUSA NASCENTES PLACIDO LUMINE VIDERIT” (Wejdźcie, na których muza spojrzy przy urodzeniu łaskawym okiem). W elewacji tylnej w analogicznym miejscu umieszczono napis odnoszący się do fundacji obiektu przez króla: „MUNIFICENTIA FRIDERICI GUILLELMI III REGIS DEMENRISSIMI EXTR. MDCCCXXXVII” (Zbudowano hojnością króla Fryderyka Wilhelma III 1837).

Wnętrza budynku 2 ½ traktowe, w części środkowej bogato dekorowana klasycystyczna klatka schodowa, na piętrze reprezentacyjna aula o wymiarach ok. 16m x 8 m i wysokości 6 m., sufit zdobiony malowanymi kasetonami o polach wypełnionych ornamentem roślinnym; stolarka drzwiowa z profilowanymi supraportami, drewniane boazerie, klasycystyczne żyrandole.

Dostęp do zabytku ograniczony. Obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. Teofila Lebiedź-Gruda, OT NID w Gdańsku, 17-09-2015 r.

Rodzaj: budynek użyteczności publicznej

Styl architektoniczny: klasycystyczny

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_22_BK.38816, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_22_BK.283451