jako kamienny element zespołu dworskiego budowanego z drewna.

Historia

Kwaśniów wymieniany jest w źródłach w XIV w., można więc z dużą dozą prawdopodobieństwa założyć, że w tym stuleciu istniało tu założenie obronne w postaci murowanej lub drewnianej wieży mieszkalno-obronnej. Źródła w 1388 r. wymieniają Dzierżka i Jaśka z Kwaśniowa (Quasnow) oraz Wichnę ze Sławkowa, którzy byli właścicielami Kwaśniowa. W l. 1470-1480 uposażenie plebana kościoła pw. Narodzenia NMP w Chechle stanowiła m.in. dziesięcina z folwarku w Kwaśniowie. Jeśli więc w XV w. istniał tu folwark, to zapewne istniał także i dwór. Od l. 70. XV stulecia do końca tegoż wieku wymieniani są w źródłach 3 bracia, synowie Jana Kwaśniowskiego herbu Stary Koń, z których najstarszy Jan (wymieniany w l. 1471-1511) jest być może budowniczym wieży. Sondażowe badania archeologiczne prowadzone w 1997 r. i badania dendrochronologiczne próbek drewna datują budowę obiektu na I poł. XVI w. i poddanie go przebudowie w 1552 r. Analiza materiału z warstwy rumowiskowej sugeruje, że pod koniec XVI w. wieża przestała pełnić swe pierwotne funkcje, a kiedy poza fosą, od strony pn. powstał drewniany dwór, zamieniono ją na lamus. Lamus jako jedyna budowla kamienna na terenie ówczesnego zespołu dworskiego (relikty późniejszej, dworskiej zabudowy zachowały się do dziś w obrębie zabudowań posesji Dworska 17) wykorzystywany był jako skarbczyk o ogniotrwałych kamiennych murach i tylko w sytuacjach zagrożenia pełnił funkcje obronne.

Obiekt nie był znany i opisany w literaturze naukowej aż do 1997 r., kiedy został odkryty w czasie badań powierzchniowych AZP prowadzonych przez Muzeum Archeologiczne w Krakowie.

Opis

Wieża mieszkalno-obronna usytuowana jest na zach. obrzeżu wsi, po pd. stronie drogi, w głębi posesji przy ul. Dworskiej 17, w odległości kilku metrów od budynku gospodarczego i domu. Znajduje się ona na niewielkim wzniesieniu o średnicy ok. 14 m otoczonym fosą o szerokości 12 m w najlepiej zachowanych miejscach. Od pd. kopiec opływa bezimienny ciek wodny, dalej jest duży staw; różnica poziomów wynosi obecnie 2,5 m, co nadaje wieży charakter obronny. Wieża zbudowana jest na planie zbliżonym do kwadratu o boku ok. 8 m, do jej budowy użyto kamienia wapiennego i miejscami gotyckiej cegły palcówki wznosząc mury o grubości 80 cm. Budowla zachowała się do wysokości stropu parteru, przykrywa ją blaszany dach kopertowy. W przyziemiu wydzielono dwa prostokątne pomieszczenia, parter został podzielony na sień i jedno prostokątne pomieszczenie. Pomieszczenia parteru i piwnic są sklepione kolebkowo. W elewacji frontowej (pn.-wsch.) znajdują się dwa otwory wejściowe: na wysokości parteru z odrzwiami ze zlepieńca parczewskiego i metalowymi drzwiami ( kute z małych blach łączonymi nitami i wzmacnianych poprzecznymi płaskimi sztabami) i na wysokości piwnicy sklepione łukiem odcinkowym z wtórnie wstawioną drewnianą belką stropową. Ponad otworem wejściowym do piwnic znajduje się otwór okienny sklepiony łukiem odcinkowym. We wnętrzu, nad wejściem prowadzącym z sieni do pomieszczenia na parterze, w nadprożu wykuta jest data 1552. W l. 2009-2011 przeprowadzono w obiekcie niezbędne prace polegające na wykonaniu dachu, konserwacji wątków kamiennych, portalu, pozostałości wypraw tynkowych, bielenie, prac przy posadzkach i schodach.

Obiekt dostępny z zewnątrz po uzyskaniu zgody właścicieli posesji.

Oprac. Tomasz Woźniak, OT NID w Krakowie, 04.09.2015 r.