Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Marcina - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Marcina


kościół 1832 r. Krzeszowice

Adres
Krzeszowice, Grunwaldzka 1

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. krakowski, gm. Krzeszowice - miasto

Kościół parafialny pw.św.Marcina w Krzeszowicach stanowi składową wyjątkowego w skali kraju, XIX i XX wiecznego zespołu zabudowy uzdrowiskowej Krzeszowic i historycznego układu urbanistycznego miasta.

Wzniesiony wg projektu wybitnego architekta Fryderyka Schinkla, stanowi cenny przykład architektury sakralnej doby historyzmu w skali kraju i regionu.

Historia

Początki parafii w Krzeszowicach sięgają XV w. Przypuszczalnie w 1337 r. istniał tutaj kościół. Jan Długosz (ok. 1480) podaje, że w 2. poł. XV w. znajdował się w Krzeszowicach drewniany kościół pod wezwaniem św. Marcina, a także folwark plebański. Kościół służył parafianom kilka wieków, przechodząc kolejne remonty i rozbudowy. W roku 1829 r. świątynia została rozebrana, by na jej miejscu można było wznieść nowy kościół. W 1816 r. Krzeszowice odziedziczył po swej babce Izabelli Lubomirskiej Artur Potocki, i zaplanował budowę nowego pałacu i kościoła. Na jego zamówienie szkice pałacu i kościoła wykonali w 1819 r. francuscy architekci Charles Percier i P.F.L. Fontaine. Jednak oba te projekty nie zostały zrealizowane. Kolejne plany zamówił Potocki u słynnego niemieckiego architekta Karla Friedricha Schinkla. Projekt był gotowy w 1823 r. i przewidywał budowę dwupoziomowego kościoła z podziemną kondygnacją, przeznaczoną na mauzoleum rodu Potockich, w którą wkomponowano przepływającą nieopodal rzeczkę Krzeszówkę.

Budowę świątyni rozpoczęto w 1832 r., według zmienionego przez Schinkla projektu: zrezygnowano z części podziemnej i skrócono kościół o jedno przęsło. Wkrótce przerwano prace gdyż zmarł fundator Artur Potocki. W 1840 r. budowę wznowiono, prowadził je niemiecki budowniczy Hoffbauer. Kościół konsekrowano w 1844 r., prace przy wyposażaniu jego wnętrza trwały do 1872 r. Świątynia w ciągu ostatnich lat poddawana była pracom remontowym i renowacji (m in. w 2002, 2007 r., 2017 – konserwacja stolarki okiennej i renowacja witraży, 2020 – remont elewacji).

Opis

Kościół położony jest pomiędzy rynkiem a pałacem Potockich, w otoczeniu starodrzewu parku zdrojowego i miejskiego.

Świątynia ta jest jedną z najbardziej udanych w całej twórczości Schinkla, jednego z najbardziej cenionych twórców tej epoki w skali Europy.

Kościół został zbudowany w stylu neogotyckim z cegły, jako jednonawowy z wielobocznie zakończonym prezbiterium, na planie krzyża łacińskiego o krótkich ramionach, w których mieszczą się kaplice boczne, nad nimi znajdują się wieże. Ściany boczne przecinają wysokie, ostrołukowe okna wypełnione witrażami. Najbardziej oryginalną i interesującą jest fasada obłożona precyzyjnie dopasowanymi płytami piaskowca. Wejście do kościoła prowadzi przez potrójny ostrołukowy portyk. Nad nim znajdują się rzeźby czterech Ewangelistów, wykonane przez Ferdynanda Kuhna. W górnej części fasady znajduje się rozeta, w dekoracyjnym obramieniu a po obu jej stronach są umieszczone herby fundatorów: Pilawa Potockich i Korczak Branickich.. Fasada zwieńczona jest szczytem z balustradą i wieżyczkami w narożach; pośrodku znajduje się rzeźba św. Michała Archanioła. Wnętrze wyposażone jest wieloma cennymi dziełami sztuki. W przedsionku wmurowane są trzy płaskorzeźby autorstwa Karola Ceptowskiego: Boże Narodzenie, Ukrzyżowanie i Wniebowstąpienie. W ołtarzu głównym umieszczono obraz włoskiego malarza Santi di Tito z 1596 r., Pokłon Trzech Króli. W ołtarzu bocznym, w kaplicy po prawej stronie umieszczono obraz autorstwa Leopolda Kupelwiesera, przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem, siedzącą na tronie w otoczeniu świętych i aniołów. U Jej stóp klęczą fundatorzy świątyni Zofia i Artur Potoccy. Interesujący jest też marmurowy nagrobek Sebastiana Lubomirskiego z leżącą postacią rycerza, wmurowany w ścianę kaplicy. W kaplicy po lewej stronie, poświęconej Patronowi kościoła, znajduje się obraz przedstawiający św. Marcina, oddającego połowę swojego płaszcza żebrakowi. W ścianę kaplicy wmurowano na zakończenie renowacji wnętrza świątyni w 2002 r. kamień pochodzący z grobu św. Marcina w Tours.

Obiekt dostępny.

Oprac. Tomasz Woźniak, OT NID w Krakowie, 16-09-2020 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: neogotycki

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BK.195296, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BK.360950