Jest cennym obiektem architektury uzdrowiskowej doby późnego klasycyzmu w skali kraju i regionu.

Historia

U schyłku XVIII w. Krzeszowice funkcjonują i rozwijają się jako znane uzdrowisko, własność księżnej Izabeli Lubomirskiej, córki Augusta Czartoryskiego. W roku 1816 dobra krzeszowickie odziedziczył po babce Artur Potocki. W 1819 r., prawdopodobnie na miejscu wcześniejszej łaźni (1780 r.), powstały "Łazienki Zielone", W 1832 r. po śmierci Artura Potockiego dobrami zarządza jego żona Zofia i syn Adam. Kolejny ważny etap w rozwoju funkcji uzdrowiskowej Krzeszowic wiąże się z aktywnością podejmowaną przez Józefa Dietla, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, twórcę polskiej balneologii (późniejszego rektora UJ i prezydenta Krakowa). Po publikacji jego pracy "Źródła lekarskie w Krzeszowicach" podjęto działania na rzecz odnowy uzdrowiska. W latach 1875 – 1876 gruntownie przebudowano i zmodernizowano budynek zdrojowy tzw. Łazienki Zielone, które na cześć Zofii Potockiej otrzymały funkcjonującą do dziś nazwę „Zofia”. Parter budynku przeznaczony był na pokoje zabiegowe, posiadał dziesięć pojedynczych i jedną podwójną łazienkę, a także kancelarie i mieszkanie dozorcy. Urządzono tu także dużą poczekalnię, która była jednocześnie czytelnią i miejscem gier towarzyskich. Poczynania te znacznie zwiększyły zainteresowanie kuracjuszy Krzeszowicami, jednak uzdrowisko miało już wtedy charakter jedynie regionalny. Podobnie sytuacja przedstawiała się w latach następnych, aż do początku XX wieku. W trakcie kolejnej rozbudowy uzdrowiska w 1923 r. dokonano także modernizacji budynku zdrojowego Zofia. Podczas II wojny światowej budynki łazienek były wykorzystywane przez Niemców dla potrzeb wojennych i uległy poważnej dewastacji. Po wojnie, w mieście rozwijano przemysł, zacierając charakter zdrojowiska. Do tradycji wykorzystywania wód leczniczych powrócono dopiero w latach 60. W roku 1964 reaktywowano uzdrowisko. W latach 1966 - 1968 przeprowadzono prace adaptacyjne w budynku łazienek „Zofia” i częściowo rozbudowano ośrodek, którym w tamtym czasie administrowała Kopalnia Węgla Kamiennego „Siersza”. 1 stycznia 1967 roku Krzeszowice straciły status uzdrowiska. Na przełomie lat 70. i 80. XX wieku pierwotny budynek zdrojowy Zofia został ponownie rozbudowane w kierunku południowym, a na początku XXI wieku w kierunku zachodnim. W roku 2007 wybudowano tzw. przełączkę, która zasłoniła zabytkową fasadę budynku. 

Opis

Budynek zdrojowy Zofia ulokowany jest na południowy – wschód od krzeszowickiego rynku, na południe od parku Bogackiego i Zdroju Głównego, na wschód od Pałacu Potockich. Wchodzi w skład zespołu parkowo – zdrojowego i spełnia nadal funkcję balneologiczną, bliską pierwotnej funkcji łazienek zdrojowych. 8. osiowy budynek w stylu późnego klasycyzmu jest piętrowy, murowany, na planie prostokąta z ryzalitem w południowej elewacji frontowej. Ryzalit z trójkątnym przyczółkiem, podzielono pilastrami. Budynek zdrojowy Zofia nakryty jest dachem 4. spadowym, krytym ceramicznie. Rozbudowany w kierunku południowym i zachodnim – modernistyczne nowe skrzydło i przewiązka. Na południu obecnego kompleksu Ośrodka Rehabilitacji Narządu Ruchu „Krzeszowice” znajduje się park.

Obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. Tomasz Woźniak, OT NID w Krakowie 04.11.2020 r.