Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

pałac - Zabytek.pl

Adres
Krzyżanowice, Kolejowa 4

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. raciborski, gm. Krzyżanowice

Jest to reprezentatywny w skali Górnego Śląska przykład niewielkiej rezydencji możnowładczej o charakterze nowożytnym, rozbudowanego w duchu neogotyku angielskiego wg proj.

K. Lüdecke. O wartości zabytkowej obiektu decyduje m.in. nieprzekształcona od 2 poł. XIX w. forma zewnętrzna pałacu, historyczny układ wnętrz oraz bogaty wystrój zewnętrzny.

Historia

Pałac wzniesiono w 1699 r. dla ówczesnego właściciela Krzyżanowic, Jana Bernarda Praschmy. Ówczesna rezydencja otrzymała dość typową dla tego okresu, zwartą, prostopadłościenną formę ujętą narożnymi wieżami. W 1775 r. Krzyżanowice wykupiła rodzina Lichnowskich, która w 1788 r. przekształciła dobra krzyżanowickie w majorat z siedzibą w Krzyżanowicach. W 1853 r. wniesiono budynek bramny w stylu neogotyku angielskiego. Ok. 1870 r. istniejący, XVII-w. pałac z inicjatywy Lichnowskich przebudowano w stylu neogotyckim wg proj. Karla Lüdecke. Zwartą bryłę obiektu urozmaicono wówczas dodanym od strony pn.-wsch. ryzalitem z wieżą oraz ryzalitem zach., a nowy charakter stylowy uzyskano poprzez zastosowanie neogotyckiej artykulacji i detalu architektonicznego, w tym schodkowego szczytu ryzalitu, załamujących się nadokienników, maswerków, łuków ostrych czy kominów charakterystycznych dla angielskiego stylu cottage. W 1930 r. zespół pałacowy sprzedano Zgromadzeniu Sióstr Franciszkanek, z inicjatywy których przebudowano salę rycerską w skrzydle pn.-wsch. na kaplicę. W latach 1946-1947 w pałacu prowadzono prace związane z usunięciem częściowych zniszczeń wojennych, z kolei w latach 90. XX w. zrealizowano kompleksowy remont obiektu.

Opis

Założenie pałacowo-parkowe rozlokowane jest we wsch. części Krzyżanowic, u zbiegu ul. Wyzwolenia i Kolejowej. Pałac znajduje się we wsch. części niewielkiego parku krajobrazowego, z kolei w części zach., u zbiegu ulic ulokowano budynek bramny.

Pałac jest obiektem murowanym z cegły i kamienia, otynkowanym, wzniesionym na rzucie litery L, złożonym z XVII-w. skrzydła gł. oraz XIX-w. skrzydła bocznego od wsch. Bryła pałacu składa się z prostopadłościennego, jednopiętrowego skrzydła gł. krytego dachem mansardowym, ujętego trzema narożnymi, pięciobocznymi basztami zwieńczonymi ostrosłupowymi hełmami oraz usytuowanym od na osi frontu trójbocznym, neogotyckim ryzalitem przekrytym analogicznie. Krótsze, neogotyckie skrzydło pałacowe w formie jednokondygnacyjnego prostopadłościanu krytego wysokim, dwuspadowym dachem, ujęte jest od wsch. narożną, neogotycką wieżą na planie czworoboku, przechodzącego w ośmiobok. Poszczególne elewacje pałacu, za wyjątkiem partii neogotyckich, charakteryzują się podziałem horyzontalnym, podkreślonym wyodrębnioną strefą cokołową, gzymsem kordonowym oraz fryzem koronującym, a górne kondygnacje zaakcentowane są dodatkowo dekoracją ramową. Na osi fasady dobudowany jest trójboczny ryzalit, z arkadowym portykiem w przyziemiu, zdobiony powyżej bogatą oprawą architektoniczną i zwieńczony wieloboczną wieżyczką. Wejście główne wraz z towarzyszącym mu oknem ujęte jest profilowanym, neogotyckim obramieniem w piaskowca. Jednokondygnacyjna, zwieńczona trójkątnym szczytem fasada kaplicy, poprzedzona tarasem z reprezentacyjnymi schodami, charakteryzuje się bogato zastosowanym neogotyckim detalem architektonicznym. Ulokowany osi otwór wejściowy wraz z dwoma bocznymi otworami okiennymi ujęty jest kamiennym, dekoracyjnym obramieniem o motywach architektonicznych i roślinno-heraldycznych. Układ wnętrz skrzydła gł. składa się z dwóch traktów przedzielonych korytarzem oraz sienią przelotową na osi. Poszczególne pomieszczenia przekryte są XVII-w. sklepieniami kolebkowymi oraz kolebkowymi z lunetami, jak również XIX-w. wieloprzęsłową czeską kapą (w korytarzu), sklepieniami gwiaździstymi (sień i ryzalit zach.), krzyżowo-żebrowymi (sień wsch.). W skrzydle bocznym ulokowana jest duża sala rycerska, ob. kaplica, przekryta stropem belkowym.

Ceglany budynek bramny w stylu neogotyku angielskiego wzniesiony jest na rzucie prostokąta, z obustronnie zryzalitowaną częścią środkową. Bryła obiektu składa się z trzech sześcianów ujętych narożnymi, smukłymi, ośmiobocznymi wieżyczkami, nakrytych dachami dwuspadowymi, z których środkowy, wyższy zwrócony jest szczytowo. Na osi budynku umieszczony jest przejazd zamknięty łukiem Tudorów, sklepiony krzyżowo, z ozdobną żeliwną kratą. Od frontu nad wjazdem umieszczona jest tablica z inskrypcją fundacyjną.

Dostęp do zabytku utrudniony. Możliwość zwiedzania z zewnątrz.

Oprac. Agnieszka Olczyk, OT NID w Katowicach, 16-11-2015 r.

Rodzaj: pałac

Styl architektoniczny: neogotycki

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.99467, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.325408