Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

układ ruralistyczny - Zabytek.pl

układ ruralistyczny


układ przestrzenny XVII w. Kruszyniany

Adres
Kruszyniany

Lokalizacja
woj. podlaskie, pow. sokólski, gm. Krynki - obszar wiejski

Układ przestrzenny wsi jest przykładem rozplanowania powstałego wskutek pomiary włócznej (regularna szeregówka) prowadzonej na tym terenie w poł.

XVI wieku. Po osadzeniu w 1679 r. żołnierzy tatarskich i ich rodzin, wieś stała się osiedlem wielkokulturowym zamieszkałym przez ludność chrześcijańską (w mniejszości) oraz muzułmańską wraz ze swoimi ośrodkami kultu- cerkwią i meczetem. Do dzisiaj jest zamieszkała przez Tatarów kultywujących swoje tradycje religijne, z czynnym meczetem i mizarem. Meczet i mizar uznane zostały za pomnik historii.

Historia

Wieś Kruszyniany powstała w wyniku pomiary włócznej w 1. poł. XVI w. i jako już regularnie pomierzona została opisana w 1559 roku. Była to typowa szeregówka z domami posadowionymi szczytem do drogi zlokalizowanymi po obydwu jej stronach. Nadziały gruntów przypadających na jedno gospodarstwo wynosiły początkowo 1 włókę (ok. 21 ha), następnie zaś dodano każdemu po 2 morgi i 26 prętów (ze względu na słabe gleby). Wieś została całkowicie zniszczona podczas wojen poł. XVII wieku. Wyludnienie wsi zadecydowało zapewne o tym, że w 1679 r. grunta jej zostały nadane żołnierzom chorągwi tatarskiej. Tatarzy wybudowali tu swój drewniany meczet oraz założyli cmentarz grzebalny - mizar. Niektórzy z nich dysponując większymi nadziałami ziemi zatrudniali do pracy ludność chłopską chrześcijańską (w tym czasie unicką), która na pocz. XIX w. zorganizowała tu cmentarz i postawiła na nim drewnianą cerkiew (filię parafii w Krynkach). Układ przestrzenny wsi jaki ukształtował się ostatecznie w wieku XVIII i XIX przetrwał do czasów obecnych.

Opis

Wieś rozplanowana południkowo, ciągnąca się z wzdłuż drogi z Krynek do wsi Skroblaki z zagrodami usytuowanymi po obu jej stronach. W północno-wschodniej części wsi zlokalizowany jest cmentarz prawosławny, na którym na początku XIX w. wybudowano cerkiew unicką (greckokatolicką), zamienioną w 1839 r. na prawosławną. Drewniana świątynia spłonęła w 1983 r. a na jej miejscu wystawiono obecną - murowaną. W centrum wsi, po wsch. stronie drogi w XVIII w. wybudowano meczet ogrodzony kamiennym murem. Około 200 m od meczetu na wsch. założono cmentarz grzebalny - mizar. Dzisiaj jeszcze przeważa tradycyjna, wiejska zabudowa drewniana chociaż powstało kilka obiektów murowanych szpecących krajobraz wsi. Wieś zatraciła też swój charakter regularnej szeregówki z domami usytuowanymi szczytem do drogi. Obecnie nieregularnie zabudowane zagrody posiadają też domostwa usytuowane kalenicowo, czasem posadowione w głębi działki, oddalone od drogi.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Grzegorz Ryżewski, OT NID w Białymstoku, 03.10.2014 r.