Stefan Cybichowski chętnie sięgał po ten wzór w wznoszonych przez siebie kościołach, w tym w świątyni w Kruszwicy. Pokrewne architektonicznie obiekty sakralne autorstwa tego poznańskiego architekta to: Ryczywół (1924-1925), Strzałkowo (1933), Gołańcza (1931-1934).

Historia

Po 1920 roku podjęto decyzję o budowie nowego kościoła w Kruszwicy. Potrzebę wzniesienia nowej świątyni motywowano trudnym dojściem do kruszwickiej kolegiaty szczególnie w okresie wiosny i jesieni (brak utwardzonej drogi). W 1922 roku poznański architekt Stefan Cybichowski przygotował projekt kościoła. Stanął on na miejscu nieistniejącej drewnianej świątyni pw. św. Klemensa (rozebranej w 1828 roku). Zachowany z niej dzwon zawisł w nowym kościele. Obiekt zaprojektowano tak, żeby możliwa była jego późniejsza rozbudowa. Budowę rozpoczęto w 1926 roku, a prowadził ją budowniczy Michał Kopański z Kruszwicy. Prace malarskie wykonał Józef Jańczak. Uroczysta konsekracja kościoła odbyła się 11 sierpnia 1929 roku. Podczas II wojny światowej zamieniono na magazyn i zniszczono wieńczącą kopułę wieżyczkę, odtworzoną dopiero w 2003 roku. W 1984 roku prymas Józef Glemp stworzył parafię pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus, niezależną od parafii pw. Świętych Piotra i Pawła.

Opis

Kościół o uproszczonych formach neoklasycystycznych, przekryty kopułą, usytuowany jest we wschodniej pierzei rynku, w sąsiedztwie kamienic. Cofniętą z linii zabudowy świątynię oddziela od ulicy niewysokie metalowe ogrodzenie. Budynek założony na rzucie prostokąta ustawiony jest w linii północ-południe. Zwarta, proporcjonalna bryła nakryta jest kopułą z latarnią. Elewacja frontowa, południowa, jednoosiowa zaakcentowana została ryzalitem środkowym, w którym mieści się wejście główne poprzedzone schodami. Drzwi ujęte zostały wąską, tynkowaną opaską, nad którą, na osi środkowej umieszczono okrągłe okienko otoczone opaską z kluczem na osi. Elewację północną ukształtowano analogicznie do frontowej. W miejscu wejścia głównego do kościoła (w elewacji frontowej) znajduje się wysoka, prostokątna płycina. Elewacja od strony rynku (zachodnia) posiada na osi środkowej wejście poprzedzone szerokimi schodami. Drzwi ujęte zostały w profilowaną opaskę z kluczem na osi i z uszakami. Ponad wejściem znajduje się okno o wykroju połowy okręgu. Centralna część kościoła została przekryta kopułą na żagielkach. Wnętrze jest jednoprzestrzenne, z wydzielonym prezbiterium i kruchtą. Nad prezbiterium i chórem muzycznym wprowadzono sklepienia kolebkowe, wnętrze kopuły ozdobiono płytkimi kasetonami. W prezbiterium znajduje się współczesna mozaika (ukończona w 2007 roku) przedstawiająca patronkę kościoła św. Teresę stojącą pod krzyżem.

Zabytek dostępny dla zwiedzających, możliwość zwiedzania wnętrza przed/po mszy świętej

Oprac. Agnieszka Wysocka, Pracownia Dokumentacji, Popularyzacji Zabytków i Dziedzictwa Narodowego, Kujawsko-Pomorskiego Centrum Kultury w Bydgoszczy, 08.12.2014 r.

Bibliografia

• Karta ewidencyjna, Kościół katolicki pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus, oprac. Wysocka A., 2006, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Toruniu/delegatura w Bydgoszczy.
• Skuratowicz J., Architektura Wielkopolski w dwudziestoleciu międzywojennym, [w:] Sztuka dwudziestolecia międzywojennego. Materiały z sesji SHS, Warszawa 1982, s. 268.