cmentarz wojenny z I wojny światowej - Zabytek.pl
Adres
Krusza
Lokalizacja
woj. podlaskie, pow. kolneński, gm. Turośl
Miejsce pochówku żołnierzy armii niemieckiej i rosyjskiej poległych podczas I wojny światowej.
Historia
Podczas I wojny światowej na ziemiach pow. kolneńskiego toczyły się ostre walki. Najwięcej bitew stoczono zimą 1915 r. podczas operacji Frontu Północno-Zachodniego (na odcinku mazursko-północnopodlaskim) pomiędzy 8. i 10. Armią Niemiecką i 10. Armią Rosyjską. Wg historyka Macieja Markowskiego walki w rejonie Łysych i Turośli toczyły się na przełomie lutego i marca 1915 r., kiedy wojska niemieckie dotarły do trudnych, bagienno-leśnych terenów pomiędzy rzekami Szkwą a Pisą. Do lata położenie frontu nie zmieniło się, a liczne lokalne starcia powodowały straty w ludziach po obu stronach. Obie armie: Rosyjska 10. Armia gen. piechoty N. A. Radkiewicza i Niemiecka 8. Armia gen. kawalerii Friedricha von Scholtza utworzyły silne pozycje w dolinie ob. kanału Krusza-Serafin wykorzystując do tego naturalne ukształtowanie terenu. Rozpoczęta 13 lipca 1915 r. ofensywa miała na celu rozbicie sił rosyjskich znajdujących się na terenie byłego Królestwa Polskiego. Jednostkom niemieckim nakazano przełamanie rosyjskich pozycji obronnych i wyjście nad Narew między Nowogrodem a Łomżą. W rejonie Krusza - Cieciory starły się niemieckie oddziały 10. Dywizji Landwery i 1. Samodzielnej Brygady Kawalerii (19. Pułk Dragonów, 16. Pułk Huzarów, Bateria Artylerii Konnej) po stronie rosyjskiej. Walki trwały kilka dni. Nad Narew i Pisę oddziały niemieckie dotarły 26 lipca 1915 roku. Cmentarz w Kruszy założono w miejscu przełamania frontu, na stoku dominującego w okolicy wzgórza. Do pochówku wykorzystano rosyjskie pozycje polowe - transzeje. Na cmentarzu pochowano 740 żołnierzy niemieckich, którzy zginęli 13 lipca i w następnych dniach. Spoczywają na nim zapewne także żołnierze rosyjscy, ponieważ w najbliższej okolicy nie ma miejsca pochówku poległych z Armii Rosyjskiej. Cmentarz został uwzględniony na trasie przebiegu Szlaku I wojny światowej w woj. podlaskim.
Opis
Cmentarz położony na pd. od Turośli, po zach. stronie drogi prowadzącej z Turośli do wsi Charubin, usytuowany w lesie sosnowym, na stoku wzgórza (124,8 m n.p.m.), w odległości ok. 70 m od drogi. Założony na rzucie krzyża łacińskiego, w kierunku wsch.-zach., z częścią zach. wchodzącą na stok wzgórza, na pow. ok. 0,42 ha.
Od strony pn., wsch. i pd. otoczony rowem, ogrodzony siatką. Wejście na cmentarz usytuowane pośrodku wsch. ogrodzenia, z aleją na osi biegnącą przez całą długość cmentarza. Teren cmentarza porośnięty kilkudziesięcioletnimi sosnami, licznymi jałowcami i samosiewami drzew liściastych. Mogiły ziemne rozmieszczone symetrycznie w rzędach po obu stronach alei, czytelne, pokryte grubą warstwą mchów i drobną leśną roślinnością, oznaczone drewnianymi krzyżami. Krzyże wtórne, częściowo zmurszałe i pokryte mchami, niektóre powalone.
Obiekt dostępny dla zwiedzających.
Oprac. J. Kotyńska-Stetkiewicz, OT NID w Białymstoku, 28-11-2015 r.
Rodzaj: cmentarz
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_20_CM.6872, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_20_CM.63887